खुल्ला बादबिबाद प्रतियोगिता- २०७३

विश्वब्यापी खुल्ला बादबिबाद प्रतियोगिता- २०७३ 

बादबिबादका लागि बिषय:

पक्ष- संघियता, धर्मनिरपेक्षता र गणतन्त्र नेपालका 'महान उपलब्धी' हुन् ।
बिपक्ष- संघियता, धर्मनिरपेक्षता र गणतन्त्र नेपालका 'महान गल्ती' हुन् ।

नोट: यस प्रतियोगितामा कुनै पनि वक्त्ताले आफ्नो भनाइ राख्दा सभ्य र तर्कपूर्ण शैलीमा राख्नु पर्नेछ। पक्ष-बिपक्ष दुबैतिरका बक्ताहरुको कुरा सुनिसकेपछी निर्णयक मण्डलका रुपमा रहेको 'समय' ले बिजेताको टुङ्गो लगाउने छ।

आधुनिक युगको उत्तम राज्य-ब्यबस्था

आधुनिक युगको उत्तम राज्य-ब्यबस्था 

हेर् नाती !
यो प्रजातन्त्र भनेको अच्चम्म लाग्दो ब्यबस्था हो। यसमा बहुमतको ठुलो कदर हुन्छ/गरिन्छ । यो ब्यबस्थामा बहुसङ्ख्यकले जेजे भन्छन् त्यही त्यही सत्य हुन्छ।

 जस्तो-  मानौँ  १०० जनाको एउटा भिड छ। त्यो भिडमा ५१ जनाले "सूर्य पश्चिमबाट उदाउँछ" भनेर भने भने, त्यसो भनिएको क्षणदेखी नै सूर्य पश्चिमबाट उदाउन थाल्छ। फेरी एक क्षणपछी ती ५१ जनालाई अर्कै मुड चल्यो र "हैन हैन सूर्य त दक्षिणतिरबाट पो उदाउँछ" भने भने अघिसम्म पश्चिमतिरबाट उदाइरहेको सूर्य तत्काल आफ्नो बाटो सच्याएर दक्षिणतिरबाट उदाउन थाल्छ।

नाती ! प्रजातन्त्र भनेको यही हो। यही नै आधुनिक युगको उत्तम राज्य-ब्यबस्था हो ।

                  गजल

सोझो नियतले यो संसारमा के नै हुन्छ र !!
भद्र-भलाद्मी र इमान्दारमा के नै हुन्छ र !!

समाचार किन्ने निहुँमा, म प्रत्येक दिन ठगिन्छु
बिज्ञापन बाहेक त्यो अखबारमा के नै हुन्छ र !!

.............
............

मुक्तक

                मुक्तक

निधारमा राखेर अनि यो हत्केलामा राखेर ।।
र जिन्दगी हेर्दैछु.. नियतिको खेलामा राखेर ।।

जसरी त्यो बूढो ज्यामी, सकिनसकी बल लगाउछ
हो, त्यसै गरि ठेल्दैछु म जिन्दगी ठेलामा राखेर ।।

गजल

                       गजल

जिन्दगी.. जिन्दगी.. जिन्दगी... यो बगर हो ।।
काँडैकाँडाको बाटो.. खाली खुट्टा सफर हो ।।

हुदैनन् कोहि आफ्ना, त्यो गाउँ जस्तो यहाँ
मान्छेले मान्छेलाई सिङ्गै निल्ने शहर हो ।।

तिम्रा लागि नै होला, यमुना गङ्गा सागर
मेरो लागि त प्रिय, साघुरो यो नहर हो ।।

सुनाऊँ तिम्लाई के के ? छ कस्तो हालचाल
यहि हो चिठ्ठि मेरो , यहि नै खबर हो ।।

सगरमा पुग्छु भन्थेँ- भुइमै छु म आज
न चाहना हो मेरो,  न मेरो यो रहर हो ।।

भन्नेहरुले भन्छन् - पिरतीलाई अमृत
मेरो लागि त प्रिय, पिरती नै जहर हो ।।

मालिक र दासहरु

                 
                       मालिक र दासहरु

नेपालको वर्तमान संविधान नेपालका लागि धेग्नै नसक्ने भारी हो। तपाईं कल्पना गर्न सक्नु हुन्छ- एउटा ४/५ बर्षको बालक छ । अब उसको टाउकोमा ५०/६० केजीको भारी राखिदिइयो। अब भन्नुस् त्यो बालकको हबिगत के हुन्छ ? हो, त्यस्तै हविगत नेपालको भएको छ। एक त धान्नै नसक्ने ७ प्रदेश, त्यसमाथि यो सात प्रदेश पनि हचुवाको भरमा गरिएको सिमाङ्गन।

बि.सं. २०६२/६३ देखि यता १० बर्ष भरी हामी संघीयतामा जाने प्रक्रियामा छौँ। २०६२/६३ भन्दा यता सर्बसाधारण नागरिकदेखि बौद्धिक बर्गमा समेत सबैभन्दा प्रयोग गरिएको शब्द सायद  यहि "संघीयता" र "प्रदेश सिमाङकन" हुनुपर्छ। यो दस बर्षमा हामीले दुई वटा संविधान सभा बनायौ। बनाउनु पर्‍यो। पहिलो संविधान सभा त्यतिकै तुहियो। त्यो त्यसरी तुहिनुका पछाडिको प्रमुख र एकमात्र कारण भनेको 'प्रदेश सिमाङ्कन' नै थियो। दोश्रो संविधान सभाले पनि कबोल गरेको समयभन्दा बढी समय लिदै अन्ततः एक थान संविधान जारी गर्‍यो। तर संविधान जारी भए पनि समस्या भने उस्तै छ। बर्तमान संविधानको एउटा ठूलो उपलब्धि भनेकै 'संघीयता' हो। संघीयता भन्ने बित्तिकै प्रदेशको सिमाङकन र यसको नामाङ्कन पनि सङ्सङै जोडिएर आउँछ। तर दुर्भाग्य, हामिले संबिधान तैयार गरे पनि यी दुई मुद्दालाई किनारा लगाउन सकेनौ। बर्तमान प्रदेश सिमाङकनमा न ब्राह्मण क्षेत्रीले अपनत्व ग्रहण गर्न सकेका छन् नत त जनजाति, थारु, मधेसी लगायत्ले नै। आखिर कुन चै सम्प्रदाय यो संविधानप्रति खुसी छ भनेर खोज्दै जाने हो भने कुनै पनि सन्तुष्ट समुदाय देखिदैन। सकारात्मक देखिदैन। आज आखिर यसमा कसको चै अपनत्व छ ? सोच्नै पर्ने भएको छ।

नेपाली समाजमा बिगतमा जुन एकता थियो। भातृत्व थियो, त्यो अब रहेन। आजको ब्राह्मण केबल 'ब्राह्मणवाद' को कुरा गर्छ।  जनजाति केबल 'जनजाति' का बारेमा सोच्ने भएको छ। मधेसी, मुस्लिम, आदिबासी लगायत सबैको हालत यस्तै छ। आफ्नो जातिय सम्प्रदाय/समुदायभन्दा पर गएर सोच्ने माहौल नै छैन। या यसो भनौं- हामिलाई केबल आफ्नै जाती विशेषका बारेमा सोच्न बाध्य गराइयो। जात भन्दा माथी उठेर 'मेरो समाज' 'मेरो देश' भन्ने परिस्थिति/ सम्भावनाको अन्त्य भएको छ। नेपाली समाज मेलमिलाप र एकीकृत होइन, ध्रुबिकृत र बिखन्डन तर्फ उन्न्मुख देखिन्छ। ध्रुवीकरण र बिखन्डनलाई मल्जल गर्न नै बर्तमान संविधान ल्याइए झैँ लाग्छ।

पहिलो कुरा त यो संविधान लागू हुनै सक्दैन। संविधानमा उल्लेखित प्रदेश संख्याको भार यो देशले थेग्न सक्ने खालकै छैन।  दोश्रो, संविधान लागू नै गर्न/गाराउन खोजियो भने पनि यसले मुलुकमा द्वन्द्व निम्त्याउछ, निम्त्याउछ। त्यस्तो द्वन्द्वलाई अनेक बुद्धि र बल लगाएर दस/पन्ध्र बर्ष रोक्न त सकिएला तर त्यसपछि त्यो द्वन्द्व  ज्वालामुखी भएर आउने छ। अहिले त्यो केबल सामान्य आगो छ।

त्यसैले अब यो मुलुकको 'सेफ ल्यान्डिङ' भनेको बर्तमान संविधान खारेज गरि 'संघीयता' खारेज गर्नु हो। तर त्यस्तो हिम्मत कुनै नेतृत्वमा देखिदैन। तर जे होस्, खुसिको कुरो के भने माओबादी, काङ्ग्रेस र एमाले यी तिनै दलका नेतृत्वलाई "संघीयतालेे  यो मुलुकको हित गर्दैन" भन्ने कुराको ज्ञान भैसकेको छ। खुसिको कुरा यही छ। तर तीनिहरु भन्न सक्दैनन्। हिजो भारतले मधेसी दललाई मोहरा बनाएर संघीयताको एजेण्डा उछालिइयो। मधेसी दलको मागमा भारत लुकेकोछ भन्ने जानेरै माओबादी, काङ्ग्रेस र एमाले संघीयताको भारी बोक्न बाध्य भए। 'सबका मालिक एक' भनेझैं आखिर माओबादी, काङ्ग्रेस र एमालेको मालिक पनि त भारत नै थियो। हो। आफ्नै मालिकका बिरुद्धमा जान सक्ने हिम्मत निक्कै कममा हुन्छ।  हजारमा एक दुई।

कहिलेकाही मालिकको हातबाट फुत्किए पनि दासलाई ढिलोचाडो मालिकले आफ्नो पकडमा लिन्छ लिन्छ। यसैको नतिजा हो- संविधान जारी गर्ने बेलाको रस्साकस्सी। मालिकको फन्दाबाट दासहरु एकै क्षण फुत्किए। त्यतिबेला त्यसरी फुत्किएकाले मालिकको असन्तुष्टि हुँदाहुँदै संबिधान जारी गरियो। त्यतिबेला दासदासीहरु खुब गर्जिए- "अब हामी स्वतन्त्र भयौं, हामी आफ्नो निर्णय आफ्नै आन्फै गर्छौ" भन्दै। कतिले त  "म त्यो मालिकको यस-म्यान हुइन" सम्म भन्न भ्याए। तर सम्बिधान जारी पश्चात्  काङ्ग्रेसले भद्र सहमतिका बिरुद्ध रास्ट्रपतिमा उमेद्वारी दिनु र माओबादीले आफैले समर्थन दिएको सरकार ढलाउनुले के सङ्केत गर्छ भने 'दासदासीहरु फेरि मालिकको चङुलमा फसेछन'। अथवा यसो भनौं चङुलबाट उम्किरहन सकेनछ्न। एकपल्ट फुत्किसकेका  दासदासीहरुलाई मालिकले धेरै पेल्छ। आफ्नो रिस पोख्न अनेक दु:ख दिन्छ। बढी काममा दलाउछ। यसैको परिणाम हो- माओबादी र काङ्ग्रेसले संविधान सम्सोधन प्रस्ताबमा कसैको माग नै नभएको कुरा राख्नुको। मालिकको चङुलमा परिसकेपछी उता मालिकबाट जेजस्तो इशारा आउछ, त्यसैका अनुरुप यता नाच देखाउनु 'सच्चा र इमान्दार दास' को धर्म हो । कर्तव्य हो।

यसो भनिरहदा पङ्तिकारमाथी आरोप लाग्न सक्छ- यो मान्छे एमाले निकट ब्याक्ती हो भन्ने।
तर यथार्थ त्यो हैन। पङ्तिकार न कुनै पार्टीमा थियो न भोलि रहनेछ। यहाँ यो सन्दर्भमा पङ्तिकारको आशय चै के भने -आजका दिनमा चै  एमाले मालिकको चङुलबाट फुत्केको हो कि जस्तो देखिन्छ। थाहा छैन कतिन्जेल सम्म यसरी फुत्किने हो। यहाँ के पनि हुन सक्ने सम्भावना छ भने- एमाले र 'मालिक' भित्रभित्रै मिलेर बाहिर बाहिर नमिलेको जस्तो देखाउने। यही नाटकका बिच 'मालिक'को अर्को चाल पनि हुन सक्ला। तर जेसुकै भए नि हामिले बाहिरबाट हेर्दा अहिले एमाले मालिकको चङ्गुलबाट फुत्किएको जस्तो देखिन्छ। भोलि के हुन्छ भन्न सकिन्न। 'मालिक' निक्कै शक्तिशाली र चलाख छ, उसले आफ्ना दासहरुलाई सजिलै उम्किन दिदैन। दिएको छैन।

यहाँ एमाले, माओवादी र काङ्ग्रेस 'मालिक'का दास हुन भनिरहदा ती दलले लिएका सस्थागत निर्णय र रणनीतिलाई आधार मानिएको हो। ती तिनै वटा दलका सस्थागत चरित्रको मुल्यांकन हो।  तर यसो भन्दै गर्दा ती तिन ओटै दलमा दुई/चार जना यस्ता ब्याक्ती पनि छन, जो दास होइनन्। ती केबल दासीका असल मित्र हुन्।  उनिहरु  ती दासदासीलाई छोड्न पनि सक्दैनन् र आफ्नै मित्रको हत्त्पत्त बिरोध गर्न पनि सक्दैनन। बरु आफ्ना मित्रका मालिकको बिरोध गर्छन्। 

त्यसै गरि अहिलेका  मधेसि दल चै मालिकको स्थायी दास हो। ऊ त मालिकको चङुलबाट फुत्किने कल्पनासम्म पनि गर्न सक्दैन। ऊ बफादार छ- मालिकप्रती।
यी बाहेक अरुअरु दक चै कोहि स्वतन्त्र, त कोहि 'सिजनल दासी' छन्। नेपालमा निर्णायक भुमिका खेल्न सक्ने भनेकै यी चार दासी थिए। हुन्। छन् । तसर्थ मालिकले पनि यी चार दासीहरु बाहेक अरुतिर वास्ता नगरेझै लाग्छ। आजको मितिसम्मको मुल्यांकन हो-यो।

बि.स. २००७ सालदेखी यता नेपालमा जेजती राज्नैतिक परिवर्तन भए ती सब मालिक र दासबिचको मिलेमतो, सङघर्श र द्वन्द्वका परिणाम हुन्। यीनै द्वन्द्वको परिणाम हो नेपालमा बारम्बार संविधान बन्नु र त्यो केही समयपछि खारेज हुनु/गरिनुको। बर्तमान संविधान जुन २०७२ असोज ३ मा जारी गरियो, यो पनि उनै  मालिकको इशारा अनुसार संशोधन भएर परिमार्जन भएन भने यसको पनि आयु धेर लामो नहोला। सायद डेढ दुई बर्ष भन्दा उता नजाला। 

- निरक्षर निरौला

-niraulanirakshar@gmail.com 

नेपालमा संघीयता: निल्नु न ओकल्नु

        नेपालमा संघीयता: निल्नु न ओकल्नु

सम्बन्धित बिसयका बारेमा रतिभर जानकारी नभएका तर आफुलाई जान्नेसुन्ने, बिज्ञ ठान्ने नेताहरुले नै यो देश बिगारेका हुन्। बिगार्दै छन् ।

 २०६२/६३ भन्दा उता यो मुलुकको राज्य ब्यबस्था एकात्मक थियो। हो, त्यो एकात्मक प्रणालीमा हामीले सोचे जस्तो/खोजे जस्तो रफ्तारमा मुलुकले समृद्धिको बाटो समात्न नसकेकै हो। मुलुकको सारा श्रोत शक्ति सिंहदरबारमा थुप्रीएपछी मोफसल निरन्तर पछाडी  पर्दै पर्दै गयो। मोफसलका पनि ग्रामीण र बिकट बस्तिहरुमा त  त्यहाँका नागरिकहरूले "राज्य छ" भन्ने अनुभुती सम्म गर्न पाएनन्। राज्यको ढुकुटीमा  बिकट बस्तिका नागरिकले तिरेको कर जम्मा हुने तर त्यसको बितरण हुँदा भने तिनीहरुको क्षेत्र/गाउँ/जिल्ला/अञ्चलमा कहिल्यै परेन। आफुले/आफ्नो क्षेत्रले राजस्व बुझाए अनुपातमा त्यसको हिस्सा आफ्नो क्षेत्रलाई  नपर्ने गरेकैले केन्द्र प्रती जनमानसको आक्रोश बढ्दै गएको थियो।

त्यही आक्रोशले यो देशलाई एकात्मक प्रणालीबाट संघीय राज्य ब्यबस्थामा प्रबेश गरायो। या यसो भनौ त्यतिबेलाको तातो रिसले हामिलाई संघीयता नै उत्तम बिकल्प हो भन्ने सोच बनाइदियो। तर बुझ्नै पर्ने कुरा के भने संघीय राज्य ब्यबस्थाका आफ्नौ विशेषताहरु हुन्छन्। आफ्नै परिवेश हुन्छ। हाम्रो जत्तिकै भुभाग भएको युरोपको कुनै देशमा संघीय प्रणालीले बिकास र समृद्धि दियो भन्दैमा नेपालमा पनि यसले बिकास/समृद्धि दिन्छ भन्ने कुनै ग्यारेन्टी छैन। दुई शक्तिशाली रास्ट्रका बिचमा रहेको हाम्रो धरातलिय अबस्थामा अरुअरु भन्दा फरक छ। विशिष्ट छ। भिन्न छ। र ब्यबस्थापन गर्न नजान्दा जटिल पनि हुन आउँछ।

संघीयता सफल हुनका लागि केबल नक्सा किरिदिदैमा/सिमाङ्कन गरिदिदैमा हुने कुरो हैन। यसका लागि प्रमुखत: यी कुरामा ध्यान दिनुपर्छ। तर बर्तमान संविधानमा उल्लेख गरिएका ७ प्रदेश मध्ये कुनै पनि प्रदेश  यी तलका आधारलाई बिचार गरिएको देखिदैन।

- श्रोत साधनको न्यायोचित बितरण
- सिमाङ्कनमा बैज्ञानिक आधार
- मानसिक तैयारी
- सामाजिक बनौट/जनसाङ्ख्या
- अन्तरास्ट्रिय खतरा/चासो

बर्तमान प्रदेश सिमाङ्कन:

सर्बप्रथमत: अहिले गरिएको सिमाङ्कन हचुवा खालको सिमाङकन हो। यसले सिमाङ्कनकै विषयलाई लिएर बर्सौ बर्षसम्म प्रदेश प्रदेशका जनता बिच बिबाद निम्त्याइरहनेछ। तै पनि एक क्षणलाई मानौँ यो सात प्रदेशमा सबैले मन्जुर गरेका भए के संघीयताको प्रक्रिया  सहज ढङ्गले अघि बढ्न सक्थ्यो ? 

यो सोच्नै पर्ने कुरो छ। अहिले दुई चार वटा जिल्ला यता उता सार्ने कुरा हुँदैछ। हामिले संविधानमै नेपाल ७ प्रदेशको हुनेछ भनी तोकि सक्यौं । असन्तुष्ट पक्षलाई मनाउदै जाने क्रममा लचकता अपनाइयो भने  प्रदेश संख्या  ६, ७, या  ८ यत्ती तीन बिकल्प वरिपरि घुम्ने हो। ( यो सम्बिधान खारेज नहुदासम्म)।

बर्तमान संविधानमा ब्यबस्था गरिएको प्रदेशलाई जनसंख्याका आधारमा हेर्दा,  प्रदेश नम्बर १ मा ४५ लाख, २ मा ५४ लाख, ३ मा ५५ लाख, त्यसैगरी ४ मा २४ लाख, ५ मा ४५ लाख, ६ मा १५ लाख र प्रदेश नम्बर ७ मा साढे २५ लाख नागरिकको अबस्थिती देखिन्छ। यो मोटामोटी तथ्यांक हो। कुनै पनि मुलुकको/प्रदेशको सरकारको अन्तिम लक्ष्य भनेको आफ्ना सम्पुर्ण नागरिकलाई सेवासुबिधाले परिपुर्ण तुल्याउनु हो। यश हिसाबले हेर्दा १५  लाखदेखि ५५  लाख जनसंख्याको ब्यबस्थापन गर्न हामिले एउटा सरकारको परिकल्पना गरेको ठहर्छ। प्रदेश नम्बर ६ मा डोल्पा, जुम्ला, मुगु, सल्यान, हुम्ला, कालिकोट, जाजरकोट, दैलेख, सुर्खेत पर्छन्। यी जिल्ला सदियौदेखि नै गरिबीले अक्रान्त क्षेत्र मानिन्छ। जहाँको कुल जनसंख्या १५ लाख छ। अब त्यो ६ नम्बर प्रदेशका १५ लाख जनताले एउटा सरकार पाल्नु पर्ने छ।  के त्यो प्रदेशमा एउटा  सिङ्गो  सरकारको ब्ययभार धान्न सक्ने क्षमता छ ? 

अहिले केन्द्रिय सरकारसङ्ग ३१ मन्त्रालय छन्। प्रदेश लागू गर्न थालेपछी केन्द्रमा कम्तिमा पनि १५ मन्त्रालय होलान् । सम्बिधानमै "केन्द्रीय मन्त्रीपरिशद बढिमा २५ जना हुने" प्राबधान छ।  हाम्रोमा फेरि कस्तो सस्कार छ भने 'बढिमा २५ बनाउन पाइनेछ' भनेर भन्नू भनेको २५ जना बनाउनु भन्ने अर्थ लगाइन्छ। यश हिसाबले  केन्द्रमा २५ मन्त्री हुने नै भए।  त्यसै गरि हरेक प्रदेशमा अहिले सुरुवातमै कम्तिमा १० मन्त्रालय चाहिन्छ नै।  यो त मन्त्रालयको न्युनतम संख्याको कुरा भो। यसैलाई आधार मान्ने हो भने पनि ७ प्रदेशमा ७० (७×१० = ७०) मन्त्रालय हुने भो। यसमा केन्द्रको १५ मन्त्रालय जोड्दा मुलुकभर कुल मन्त्रालयको संख्या ८५ हुन आउछ। हरेक मन्त्रालयका लागि कम्तिमा एक भवन चाहियो । त्यही अनुसारको भौतिक सम्रचना चाहियो। त्यो खडा गर्नै आठ/दस बर्ष लाग्ला किनकी हामिसङ्ग बचत पुजि त छैन -अहिले।  त्यसै गरि प्रधानमन्त्री, मुख्यमन्त्री, प्रदेश  प्रमुख, प्रतिनिधि सभाका सभामुख-उपसभामुख, रास्ट्रीय सभाका सभा अध्यक्ष- उपाध्यक्ष, मन्त्रीहरु लगायतको संख्या पनि कम्तीमा  १००  पुग्नेछ। तिनको बस्ने/खाने देखि लिएर तिनलाई एक एक गाडी र क्वाटर त दिनै पर्‍यो। साथै ती हरेकका स्वकीय सचिब, प्राबिधिग्य , सल्लाहकार लगायतहरु हुन्छन् । तिनलाई लाई पनि सेवासुबिधा दिनै पर्‍यो। यी साराको आर्थिक बोझ कुनै बिदेशि नागरिकमाथी हैन नेपाली माथी नै पर्ने हो। 

यदि संघीयता लागू गर्ने नै हो भने अबको एक बर्षपछिदेखी  माथी भनिएका मन्त्रालय र बिशिस्ट ब्याक्तहरुको खर्च नागरिकले तिर्न थाल्नु पर्नेछ। जनताको न आर्थिक स्थिती सुधारिएको छ, न देशमा रोजागारी सिर्जना हुने छाटकाट छ। यस्तो बेलामा त्यत्रो खर्च नेपाली जनताले केकसरी धान्लान ? यो सोचनिय विषय छ। 

प्रदेश सिमाङ्कनको उत्तम बिकल्प:

नेपाल जस्तो सानो मुलुक अनि जनसंख्या पनि जम्मा अढाइ करोड भएको मुलुकमा केन्द्रिय शासन प्रणालीलाई नै ब्यबस्थित गर्न सक्दा राम्रो हुने हो। केन्द्रिय शासन प्रणाली अन्तर्गत स्थानिय निकायलाई अधिकार सम्पन्न बनाउदै लगिएको भए यो देशले उहिल्यै बिकास र समृद्धिको बाटो पहिल्याइ सक्थ्यो। तर अब नजानु संघीयतामा गईसकेपछि सकेसम्म कम प्रदेश बनाएको राम्रो। "प्रदेश सिमाङकनको आधार पहिचान र सामर्थ्य हुनुपर्छ" भन्ने आवाज पनि उठेकै हो। जसमा 'पहिचान' भन्नाले 'जातिय पहिचान' हुने/हुनुपर्ने अर्थ लगाइयो र समर्थ्य भन्नाले श्रोत/साधन भैगो। तर नेपालको भौगोलिक बस्तुस्थिती र जनसंख्या बितरण नै यस किसिमको छ कि यहाँ पहिचान(जातिय)  र सामर्थ्य यी दुई आधारलाई सङसङै लानै सकिन्न। नेपालमा १२३ मातृभाषी छन्, त्यसै गरि १२५ जातिय सम्प्रदायको बसोबाँस छ। ती १२५ सम्प्रदायको बसोबास पनि एकै ठाउमा झुप्प छैन। तिनीहरुको बसाई एकतृत हैन छरपस्ट छ।  अब यस्तो अवस्थामा "प्रदेशको सिमाङन गर्दा (जातिय) पहिचानका आधारमा  हुनुपर्छ" भन्ने हो भने  पैला त मुलुकभरका हरेक जातिय सम्प्रदायलाई एकै ठाउँमा भेला गर्नुपर्ने हुन्छ। जुन कुरोअसम्भव जतिकै छ। अर्को कुरो जातलाई प्रदेश सिमाङनको आधार मान्ने हो भने यो मुलुकमा १२५ प्रदेश बनाउनुपर्ने हुन्छ। आज सिमित जातिय सम्प्रदायलाई प्रदेश दिने तर जनसंख्या कम भएका सम्प्रदायलाई चै नदिने गरियो भने त्यो झन दिर्घकालिन्न द्वन्द्वको बिजारोपण हुनेछ। तसर्थ जातिय सम्प्रदायलाई आधार मानेर प्रदेश छुट्याइरहदा जुन जातिय सम्प्रदायको भागमा आज एउटा प्रदेश परेन/पर्दैन, उसले त आफू बाचुन्जेल "आफुले राज्य पाउनुपर्छ" भन्दै सङ्घर्ष गरिरहनेछ। त्यसो गर्नु उसको कर्तब्य र अधिकार पनि हुन आउँछ (जातिय आधारमा प्रदेश बनाइयो भने) । त्यसो हुनाले प्रदेश सिमाङ्कनको आधार सामर्थ्यलाई नै मान्नु बढी बैज्ञानिक, आधुनिक र तर्क सङ्गत हुन्छ। छ।

सासामर्थ्यका आधारमा हेर्द नेपालका लागि ३ प्रदेश ठिक्क हुने देखिन्छ। तर त्यो तीन प्रदेश हिमाल, पहाड र तराई गरेर पुर्बपश्चिम होइन। तीन प्रदेश तर उत्तर दक्षिण गरेर सिमाङ्कन गर्दा अति उत्तम। नेपालका प्रमुख नदि ३ वटा छन: कोशी,गण्डकी र कर्णाली। यी नदी हरेक प्रदेशलाई एक एक वटा पर्ने गरि प्रदेश सिमाङकन गर्नु जलश्रोतको बितरणका दृस्टीले बढी ब्याबहारिक र न्यायसंगत हुन्छ।  पुर्बमा कन्चन्जङघा हिमालदेखी पशिममा लाङ्टाङ हिमाल सम्मको उत्तर-दक्षिण भुभागलाई कोशी प्रदेश बनाउने जहाँ कोशी नदि र त्यसका सहायक नदिहरु पर्दछन। त्यसै गरि लाङटाङ हिमालदेखी धौलागिरी हिमालसम्म गन्डकी प्रदेश बनाउने जहाँ गण्डकी नदि र त्यसका सहायक नदिहरुपर्छन्र। तेस्रो चै धौलागिरी हिमालदेखी पस्चिमको ब्यास हिमाल सम्म। जसमा कर्णाली नदि हुनेछ। यसरी सिमाङन्कन गर्दा मुलुकभरका नदिहरुको त समान बितरण हुने भैगो सथसाथै बन सम्पदा, भुगोलको क्षेत्रफल लगायत आधारमा पनि समान हैसियत प्राप्त गर्नेछन-तीनै प्रदेशले। प्रदेश सिमाङ्कनको यो 'मोडेल' नै नेपालको सामर्थ्यको आधारमा सर्बोत्तम बिकल्प हो भन्ने लाग्छ-यो पङ्तिकारलाई। यस्तो किसिमको सिमाङ्कनले तीनै प्रदेशले हिमाल, पहाड र तराइको श्रोत साधन समान हैसियतले प्रयोग र परिचालन गर्न पाउनेछन्।  तीन प्रदेश बनाइदा राज्यको आर्थिक भार निक्कै कम हुनेछ -हालको ७ प्रदेशको तुलनामा।

तर यहाँ बुझ्नै पर्ने कुरा के छ भने प्रदेश बनाए पनि अधिकारको हस्तान्तरण स्थानिय तहमा गर्दै जानुपर्छ। अधिकार जति प्रदेश मै थुपार्ने र स्थानिय तहलाई चै अधिकार बिहिन बनाईयो भने परिणाम २०६२/६३ भन्दा अघिको जस्तो थ्यो त्यस्तै हुनेछ।

          

- निरक्षर निरौला ।

नयाँ नेपालको अवधारणा

       
               नयाँ  नेपालको अबधारणा

सर्बप्रथमत: हामीले के बुझ्नु पर्छ भने कुनै पनि देश सुब्यबस्थित रुपमा चलाउन 'शक्ति पृथकिकरण' अबधारणा ल्याइएको हो। राज्यको उपल्लो तहमा बस्ने ब्याक्तिले आफुखुसी जेजे मन लाग्यो, जस्तो जस्तो मन लाग्यो त्यस्तै त्यस्तै गर्न नसकोस भनेर नै राज्यका अङ्गलाई ३ भागमा बाडियो।
१.. कार्यपालिका
२..ब्यबस्थापिका
३....न्यायपालिका ।
यसरी कुनै पनि देशको शक्ति ३ भागमा बाड्दा शक्ति सन्तुलन हुनेछ भन्ने मान्यता यो अबधारणाको हो। आजको दिनमा हेर्दा शक्ति पृथकिकरणको मान्यतालाई अङ्गाल्नु नै लोकतन्त्र, गणतन्त्र प्रजातन्तको मान्यता भएको छ। एउटौ ब्याक्ती राज्यको सबै ठाउको (३ नै ठाउको) मालिक भयो भने तानाशाह हुन सक्ने सम्भावना अधिक भएकाले ती फरक फरक ठाँउमा फरक फरक ब्याक्ती हुनुपर्छ भन्ने तर्क शक्ति पृथकिकरण सिद्धान्तको हि।

तर ती फरक फरक क्षेत्र (कार्यपालिका, ब्यबस्थापिका र न्यायपालिका) मा भएका प्रमुखहरु नै मिलिभगतमा लागे भने के गर्ने ? भन्नुको अर्थ यो कि मानौं-
ब्यबस्थापिकाले देशलाई डुबाउने नीति/कानुन पारित गर्‍यो रे। कार्यपालिकाले त्यो रास्ट्रद्रोही नितिलाई कार्यान्वयन गर्‍यो रे। अब सजाय त न्यायपालिकाले दिने हो। न्यायपालिकामा पनि प्रधानन्यायाधीशले दिने हो। यस्तो बेलामा प्रधानन्यायाधीशले पनि पैसामा बिकेर "ब्यबस्थापिका र कार्यपालिकाकै काम सहि हो" भन्दै त्यसैको पक्षमा निर्णय गर्‍यो भने के गर्ने ? यो प्रश्नको जवाफ संसार कै राम्रो ब्यबस्था भनिएको यो यो शक्ति पृथकिकरणको सिद्धान्त सङ्ग पनि छैन।

तसर्थ यी मुद्दामा बिचार गरौं-

१.. Right to Recal & Right to Reject System
२.. Jurry System

...

World Politics: A Fraud Game

         Terrorism Is Just Inside Job

संसार भरीनै अहिले उग्ररास्ट्रवाद हावी हुँदै गएको छ्। अमेरिकामा डोनल्ड ट्रम्पको उदय हुनु, रुसमा भ्लादमिर पुटिन हुनु, चिनमा सि जिङ पिङ, भारतमा मोदी प्रधानमन्त्री चुनिनु, ब्रिटेन Eropean Uion बाट अलगिनु जस्ता घटनाले विश्व राजनितीमा केही न केही संकेत गर्न खोजिरहेको छ।

पछिल्लो समयमा युरोपमा कहिलेकाही साम्प्रदायिक दङ्गा भड्किएको जस्तो देखिइएको छ- यदि पस्चिमी मिडियालाई मान्ने हो भने। विशेषत NATO मा आबद्ध भएका देशहरूमा ISIS का मान्छेहरूले लफडा गरेको कुरा प्रायः समाचारमा आइरहन्छ।   तर यथार्थ के हो भने NATO का सदश्य रास्ट्र्हरु मुस्लिम विरुद्ध हमला गर्नका लागि 'legitimacy' तैयार गर्दै छन् । बिशेषत: अरेबियन मुलुकहरूमाथी हमला गर्नु उनिहरुको अहिलेको आवश्यकता भएको छ। उनीहरु अरेबियन मुलुकमाथी हमला गरि त्यहाको सरकरलाई कम्जोर बनाएर आफ्नो अनुकुल सरकार बनाउन चाहान्छन। आफ्नो अनुकुलको सरकार भैसकेपछी त्यहाँ भएका पेट्रोलियम पदार्थ/ खनिज/ग्यास उत्खनन गरि आफुले बेच्न चाहान्छन। आफ्नो मुलुकमा लान चाहान्छन। यसका लागि अरेबियन मुलुकमा हमला गर्नु जरुरी छ। हमला गर्दा हातहतियार,गोलाबारीमा थुप्रो खर्च हुन्छ। त्यो खर्चको बन्दोबस्त गरे पनि आफ्ना जनतालाई चित्त नबुझाई त्यस्तो गर्दा जनसमर्थन प्राप्त हुँदैन। कुनै पनि तेस्रो मुलुकमा कुनै कारण नै बिना बम्बारी/गोलाबारी गर्दा आफ्ना जनताले समर्थन गर्दैनन्। बरु उल्टो आफ्नै मुलुकका साशकहरुलाई अनेक प्रश्न गर्नेछन्। त्यसैले जनताको जनमर्थन पाउनका लागि शाशकले अनेक तिकडम रच्नु पर्ने हुन्छ।  आफुले जुन मुलुकमा हमला गर्नु पर्ने हो त्यो मुलुकका नागरिकप्रती आफ्ना नागरिकको मनमा घृणाको भाव तिब्र बनाउन सकियो भने Anti - Muslim Centiment तैयार पार्न सकियो भने आफुले चाहेको उक्त मुस्लिम देशमाथि आक्रमण गर्न 'legitimacy' तैयार हुन्छ। आधार तैयार हुन्छ। आफ्ना मुलुकका नागरिकले पनि "हाम्रो सरकारले जे  गर्दै छ, बिल्कुल ठिक गर्दैछ"  भनेर भन्नेछन्/ बुझ्नेछन। त्यसैले यो त्यतिबेला सम्भव छ जब कुनै बिदेशिले आफ्नो मुलुकमा आएर आफ्ना नागरिकमाथी हमला गर्छ। आफ्ना नागरिकहरुमा अरेबियन प्रती घृणा बढोस् भन्ने अभिप्रायले नै युरोपियन मुलुकहरूले आप्रवासी शरणार्थीहरुलाई आफ्नो मुलुकमा हुलीरहेका छन्।

युरोपमा सबै क्रिश्चियन छन्। अरबमा सबै मुस्लिम छन्। युरोपका क्रिश्चियन र अरबका मुस्लिमहरु बिच सयौं बर्ष अघि देखि नै एक- अर्काप्रती दुश्मनीको भाव छ। यो सब जान्दाजान्दै युरोपियन युनियनले टर्की र सिरियाबाट बिस्थापित भएका शरणार्थीहरुलाई आफ्नो मुलुकमा बस्न दिनुले अरु के सङ्केत गर्छ ? सजिलै अनुमान लगाउन सकिन्छ।

यसरी दुशमन ठानिएका ती मुलुकबाट आएका आप्रवासीहरुबाट कुनै ठूलो आक्रमण/लफडा भएन भने उनिहरु आफै 'कृत्रिम आक्रमण' गराउछन्। साच्चैको आक्रमण भएको हो भन्ने  'प्लट' तैयार गर्छन्। सानातिना घटना जुन ती आप्रवासीले आफ्नो मुलुकमा गरे, त्यसलाई बढाई चढाई गरेर मिडियामा प्रस्तुत गर्नु उनिहरुको प्रथम काम नै हो। यस्तो हुँदा  "मुस्लिम अतिबादीहरुले हाम्रा नागरिकमाथी हमला गरे/गर्दै छन्" भन्ने सेन्टिमेन्ट बनाउन धेरै हदसम्म सफल भइन्छ।

एउटा ताजा उदाहरण हेरौ-
७ जनवरी, २०१५ मा फ्रान्सको राजधानी पेरिसमा हमला भो। त्यहाँको पत्रीका "Charlie Hobdo" को कार्यलयमा आक्रमण भएको कुरा संसार भरका मानिसहरूका निम्ति चासो र चिन्ताको विषय बन्यो। तीन दिनसम्म लगातार चलेको भनिएको त्यो काण्डमा १२ जना मारिए। मात्र ३ जना इस्लामिक अतिबादीहरु मिलेर ३ दिनसम्म एकै ठाँउमा थिनिएर बस्दा पनि त्यहाको सुरक्षा सम्यन्त्रहरुले कै गर्न सकेनन् । युरोप भरी सबै भन्दा शक्तिशाली सैन्य शक्ति भएका चार मुलुकको सुचिमा फ्रान्स दोश्रो नम्बरमा पर्छ। आफ्नो देशको राजधानीमा तीन तीन दिनसम्म केबल ३ जनाले आतंक मच्चाइरहदा उसको शक्तिशाली सैन्य सम्यन्त्र के गर्दै थियो ?

यथार्थ त के हो भने त्यहाँ कुनै अतिबादीले आक्रमण गरेकै थिएन। बास्तबमा त्यो घटना केबल एउटा नाटक मात्र थियो अमेरिका र फ्रान्सको मिलेमतोमा रचिएको एउटा नाटक। 'कृतिम आक्रमण' को नाटक। त्यो घटनामा NATO का अन्य सदश्य रास्ट्रहरुको पनि सहयोग/समर्थन हुनसक्ने अनुमान लगाउन सकिन्छ। कम्तिमा ती सदश्य मुलुकहरूलाई थाहा थियो- त्यो कृतिम आक्रमण हो भन्ने कुरा।

CHARLIE HOBDO मा भएको आक्रमण एउटा "कृतिम आक्रमण" थियो भन्ने कुराको केही प्रमाणहरु:

१... Charlie Hebdo को कार्यलयमा आक्रमण हुँदाको बखतको एउटा/एउटा भिडियो सार्बजनिक भएको थियो/छ। जुन भिडियोमा:  कारमा आएका ती ३ जना इस्लामिक अतिवादी भनिनेहरु कारबाट झरेर सो पत्रीकाको कार्यलयमा छिर्ने बेलासम्मको समयावधिको  भिडियो छ। त्यो तीन भिडियोहरु फरक -फरक तीन ब्याक्तिले छतबाट खिचेको हुनुपर्छ (भिडियोको क्यामेरा एङ्गल हेर्दा) । सो  भिडियोलाई BBC,CNN, NMBC News, The New York Times (online portal), The Telegraph, The  Independent, The Guardian, ABC News, NDTV, The Washington Post लगायतका TV channel तथा पत्रपत्रीका (पत्रीकाका अन्लाईन सस्करण) ले आधिकारिक सरह मानी प्रकाशन/प्रसारण गरेका थिए। विश्वकै टप मानिने यी मीडिया हाउसले उक्त भिडियो प्रकाशन/ प्रसारण गरेपछी हामिले त्यही भिडियोलाई आधिकारिक वा भनौ सत्य मान्नु पर्ने हुन्छ । तर उक्त भिडियो कसरी त्यो बेलामा खिच्न सम्भव भो ?
एउटा भिडियोमा:
ती ब्याक्तिहरु (आतंककारीहरु) गाडिबाट ओर्लिन्छन। साथमा AK -47 छ। गाडीबाट ओर्लिएर सो बन्दुकमा गोली 'लोड' गर्छन्। अनि "अल्लाह हु अकबर" भन्दै जोडजोडले कराउछन। त्यसपछि गाडिमा छिरछन र बिल्डिङको उता पट्टि जान्छन्। उता जादा पुलिस सङ्ग फाइरिङ सुरु हुन्छ। बस् यत्ती छ पैलो भिडियोमा।
अब प्रश्न यहाँ के छ भने - त्यो भिडियो खिच्नेलाई कसरी थाहा भो कि त्यो कारमा आतंककारी थिए भनेर ? यदि थाहा थिएन भने चुपचाप गाडिभित्र बसेर आएकाहरुको भिडियो किन खिचिरहेथ्यो -त्यो ब्याक्तिले ? गोलि चल्न थालेपछी या उनिहरुले।असामान्य तरिकाले कराउन/चिच्याउन थालेपछि भिडियो खिच्न सुरु गरिएको हुन्थ्यो भने चै अनुमान लगाउन सकिन्छ कि "होहल्ला, बन्दुक पड्केको आवाज आएपछी भिडियो रेकर्ड गर्न थालियो"। तर यहाँ त त्यहाँ त्यो काण्ड सुरु हुनुभन्दा अघि देखिनै भिडियो खिच्न सुरु गरिएको छ । यो बडो अचम्म लाग्दो कुरो छ।

२...... अर्को भिडियोमा:
भिडियो खिच्नेले त्यहाँ पुलिस र ती आतंककारी बिच फाइरिङ्ग भएको ठाउँको लगभग सिधै माथिबाट सो घटना क्यामरामा 'क्यापचर' गरेको छ। यस्तो लाग्छ क्यामेरावालालाई कुनै डर छैन त्यो भिडियो खिच्दा। त्यसरी फायरिङ भैरहेको ठाउँमा भिडियो खिच्ने आट कसरी आयो -त्यो क्यामेरावालालाई ? यहि दोश्रो भिडियोमा ती मध्ये दुई आतंकबादी भनिनेहरु कारबाट बाहिर निस्केर पुलिस भ्यानमा गोलि हान्छन। एउटा पुलिस सडक पेटितिर भाग्दै गर्दा भुइँमा लड्छ। आतंकबादी भनिने मध्ये एक जना ब्याक्ती त्यो  पुलिस नजिकै (एक मिटर भन्दा नजिक) गएर  त्यो पुलिसको टाउकोमा चारपाँच गोली हान्छ
पुलिस केही हल्चल नगरी त्यहाँ लडिरहेको देखिन्छ। त्यसपछि त्यो गोलि हान्ने आतंकबादी क्यमेराले नभेट्ने ठाउतिर जान्छ।
यहीँ नेर अचम्म यो छ कि AK -47 जस्तो अत्याधुनिक बन्दुकले त्यति नजिकैबाट टाउकोमै गोलि लाग्दा पनि त्यो पुलिस कै प्रतिक्रिया किन दिदैन ? किन छटपटाउदैन?
त्यस्तो शक्तिशाली बन्दुकको Black Point रेन्जमा कुनै एक गोली लाग्दा पनि त्यो गोलि खाने ब्याक्ती अलिकती हुत्तिनु पर्ने हो। लौ, यो कुरालाई पनि एक क्षण बिर्सिदिऊ। त्यस्तो बन्दुकले चारपाँच गोली लाग्दा भुइँमा रगत देखिनु पर्ने हो तर एक थोपा पनि रगत त्यहाँ देखिदैन।

३......

४..... French interior ministry spokesman ले त्यहाँ आक्रमण भएकै एकाध घन्टापछि हामी यी आतंकबादीहरुसङ्ग बार्ता गर्न चाहान्छौ भन्ने आशयले ट्वीटरमा लेख्छन्-  “The priority is to establish a dialogue. This can take a long time, hours and sometimes days.” यहाँ अचम्म यो छ कि आफ्नै देशको राजधानीमा त्यसरी निहत्थामाथी पत्रीकार र पत्रीकाको कार्यलयमाथी आक्रमण गर्नेहरु प्रती यस्तो नरम नीति किन लिन खोजिएको हो ? उनले सो ट्वीटमा "यो आक्रमण २/३ दिन चल्न सक्छ भन्ने संकेत दिइसकेका थिए। उनले यस्तो अड्कल कसरी गरे ? के आधारमा गरे ? कुरा स्पष्ट छ- उनलाई सबै थाहा थ्यो यो 'कृत्रिम आक्रमण' का बारेमा।

५.... रिपोर्टिङ्ग गर्दै जानेक्रममा त्यहाको एक न्युज च्यानलका पत्रकार त्यो ठाउँमा पुगेका छन जहाँ माथी दुई नम्बरमा भनिएको पुलिस लडेको ठाउँ, पुलिसलाई चारपाँच गोली लागि ढलेको थियो। त्यहाँ अहिले चै रगत नै रगत देखिन्छ। त्यहाँको रिपोर्टिङ गर्दै जानेक्रममा त्यो पत्रकारले एक ठाउँमा भन्छ-"The blood on there which is being put there on the ground to ...."
"त्यहाँ रगत छ" भन्नू पर्ने ठाँउमा "त्यहाँ रगत राखिएको छ" भन्ने भनिएको छ।
अर्थात ती पत्रकारलाई पनि यो घटना थाहा हुनुपर्छ। हुन त पत्रकारको मात्रै के कुरा यो घटनाका सम्बन्धमा त पुरै बिश्वका मिडिया जो शक्तिशाली छन्/मानिन्छन्, ती सबै मिलेको देखिन्छ। नत्र त्यो भिडियो जुन आफैमा बिबादास्पद छ त्यसमाथि प्रश्न प्रतिप्रश्न नै नगरी किन प्रसारण/प्रकाशन गरियो ? अमेरिका र EU को एक मत भएपछि तिनको मातहतमा रहेका सारा मिडिया हाउसले तिनीहरुले जसोजसो भन्छन्, त्यसै त्यसै गर्नै पर्‍यो। अनि तेश्रो मुलुकमा रहेका तपाइँ हामी  "BBC, CNN ले यस्तो भन्यो, यस्तो लेख्यो" भन्दै तिनीहरुका पछिपछि हिड्छौ।

                      ...................

अमेरिकि बिश्व बिख्यात लेखक Samuela P. Huntington ले आफ्नो पुस्तक "The clash of Civilization" मा भनिएझै अबको युद्ध अन्य बिसयमा भन्दा पनि धर्म/सम्प्रदायको बिसयमा हुनेछ। Huntington उक्त पुस्तकमा लेख्छन-
"सोभियत युनियनको बिघटन पछि पस्चिमाहरुलाई इस्लामिकहरु टाउको दुखाइको बिसय बन्नेछ। पस्चिमाहरुमाथी इस्लामीकहरुले दबाब उत्पन्न गर्ने छन्, त्यस्तो अबस्थामा अबको तेस्रो युद्ध इस्लामिक बिरुद्द नै हुनेछ।" उनले यसो भनिरहे पनि यी आठ सम्प्रदाय (i) Western, (ii) Latin American, (iii) Islamic, (iv) Sinic (Chinese), (v) Hindu, (vi) Orthodox, (vii) Japanese, and (viii) African हरुका बिच एक आपसमा/ एकार्काको धर्म सम्प्रदायका विरुद्धमा द्वन्द/युद्ध हुने संकेत गरेका छन्। बिश्वको अहिलेको भु-राजनितिलाई यसो हेर्दा Huntington को भबिस्यबाणी सहि साबित हुँदै गएको देखिन्छ। कमसेकम आजको दिनसम्म हेर्दा । 

अमेरिकाकै अर्का विद्वान Francis Fukuyama चाहि अमेरिका राजनैतिक ब्यबस्था नै उत्तम हो। संसारका सारा देश/ स्प्रदाय अन्ततः अमेरिकाले अङ्गालेकै प्रणालीमा जानेछन् भनी भनेका छन्।  "The End Of History and the last man" मा उनले त्यस्तो भनेर कार्ल मार्क्सको "अन्त्यमा सर्बाहाराहरुकै हातमा शासन सत्ता पुग्नेछ" भन्ने सिद्धान्तलाई प्रतिवाद गर्न खोजेका छन्।

यी दुबै लेखक Fraanncis Fukuyama र Samual P. Huntington ले अमेरिकाको बिचार/ रणनीति/ लक्ष्यलाई सङ्ग्केत गर्छ। Fraancis Fukuyama मार्फत अमेरिका अब धार्मिक/साम्प्रदायिक युद्ध हुने/हुन सक्ने सङ्केत दुनियाँलाई दिन चाहान्छ। अमेरिकाको अहिलेको नीति हेर्दा पनि त्यस्तै देखिन्छ। घुमाइफिराई मुस्लिमहरुलाई नै प्रतिवाद गर्न उसले अनेक लफडा गरिरहेकै छ। NATO मार्फत अब त ऊ पुरै युरोपलाई आफ्नो पक्षमा पारेर मुस्लिमहरुमाथी हमला गर्ने 'legitimecy' तैयार गर्दैछ। त्यस्तो रणनीतिको डिजायन गर्ने/प्रयोग गर्ने काम गर्दै आइरहेकै छ।  ISIS आतंकबादीहरुलाई बहाना बनाउदै निहत्था मुस्लिममाथी हरेक दिन बम्बारी गर्नु त चान्चुने कुरो भो। त्यसै गरि Francis Fukuyaama को माध्यमबाट- "अमेरिकी शैली कै प्रजातन्त्र सर्बोत्कृस्ठ हो" भन्ने भनाएर ऊ साम्यबादी ब्यबस्था संसारबाटै हटाउन चाहान्छ। तर दुर्भाग्य सकिरहेको छैन -अहिले। चीन, रुस, उत्तर कोरिया साम्यबाद अनुसार चलेको ऊसलाई फिट्टिकै मन परेको छैन। ती साम्यबादी ब्यबस्था भएका मुलुकमा आफ्नो शैलीको 'असफल प्रजातन्त्र'  लागू होस् भन्ने चाहान्छ। त्यस्ता मुलुकमा आफू अनुकुलको प्रजातन्त्र लागू गराएपछी त्यहाँ उदारवाद, निजीकरण, बहुराष्ट्रिय कम्पनिको प्रवेश लगायत मुद्दा उठाउदै सो देशको पुराका पूरा अर्थतन्त्र घुमिफिरी अमेरिकै ( अमेरिकन पुजिपतीको) हातमा पुर्‍याउन चाहान्छ। त्यसका लागि ऊ सारा शक्ति लगाएर चिनलाई, रुसलाई संसारबाटै एक्लाउन बर्सौ देखि लागेको छ, तर चाहेजस्तो गरि सकेको छैन।

                          ....................

यस्तो परिस्थितिमा हाम्रो जस्तो मुलुक नेपालले बडो सोचिसम्झी पाइला चाल्नुपर्ने हुन्छ। हाम्रो भौगोलिक धरातलीय अबस्थिती नै यस्तो छ कि बिश्व महा शक्तिको चासोको केन्द्रबिन्दु बनेका छौ हामी।  अमेरिकी चासोबाट पनि नेपा अछुतो रहन सक्दैन। भारतका लागि त आगन नै भो - नेपाल। उसलाई त झनै चा हुने भैगो। यी दुई मुलुकको चासोका बिचमा युरोपियन मुलुक  घुसेका छन्।
सबैको चासो भैसकेपछी चीनले पनि सिमाना टास्सिएको मुलुक 'नेपाल' लाई लिएर बिशेष चासो दिने/देखाउने नै भो। तसर्थ यस्तो बेलामा हामीले पुर्नरुपेण अ्एरिकाकै तिर या चिन तिर ढल्किनु उचित हुँदैन। कुनै एक तिर मात्रै नजिकिनु भनेको आफैले खतरा मिल्नु हो।  चाइना कार्ड, भारतिय कार्ड या अमेरिकन कार्ड प्रयोग गर्नु हुँदैन। बरु शक्त्ति सन्तुलन मिलाउदै ती सबैतिर बराबरी 'विन-विन' को स्थितिमा अघि बड्नु/बढाउनु पर्छ। नेपालको कुट्निती, वैदेशिक नीति, परराष्ट नीति त्यस किसिमको हुनुपर्छ।

• भारतका विद्वान श्री Raajiv Malhotra ज्युले आफ्नो पुस्तक "Breaking India" मा अमेरिकाले भारत भित्र के/कसरी साम्प्रदायिक द्वन्द निम्त्याउन 'ब्याकग्राउण्ड' बनाउदै छ ? भन्ने कुरो राम्ररी उल्लेख गरेका छन् । त्यसरी त्यो हदसम्म सोच्न सक्ने ल्याकत भएको मान्छे नेपालको परराष्ट्रमा खाचो छ । समस्या समाधानका लागी त पैला समस्या पहिचान हुनुपर्छ। नेपाली समाज र राजनितिमा समश्या के हो ? यो प्रश्नतिर जानेहरु निक्कै कम छ छैन त भन्न सकिन्न । तर निकि नगन्य।

राजनीतिक निकासका लागि अचुक औषधि:

राजनीतिक निकासका लागि अचुक औषधि:

बर्तमान संविधानको भाग-७ मा 'संघीय कार्यपालिका' सम्बन्धी ब्यबस्था छ। त्यहाँ एक पल्टमा एक जना मात्रै प्रधानमन्त्री हुन पाउने प्राबधान छ। त्यसै प्राबधानलाई हल्का संशोधन गरौं ।  त्यो खण्डमा 'एक पल्टमा एक जना मात्रै' भन्ने पदावली हटाएर 'आवश्यकता अनुसार' भन्ने विशेषण थपिदिऊँ। 'आवश्यक्ता अनुसार' भनेर लेख्दा अन्योल हुने देखिन्छ भने बरु 'बढिमा १० जनासम्म' भन्ने राखौं।

आखिर हामीले 'संसारकै उत्कृष्ट संविधान' बनाएकै छौँ। त्यसैमा अलिकती संशोधन गरेर यसलाई थप उत्कृष्टता प्रदान गर्दा राम्रै सन्देश जान्छ। बस् , यत्ति एउटा काम गर्न सकियो भने अहिले सतहमा देखिएका र भविस्यमा देखिन सक्ने सारा असन्तुष्टि/समस्या/बिरोध स्वतस्फूर्त: छुमन्तर हुनेछन् ।

के चन्द्र धरातलमा मान्छेले पाइला टेकेकै हो ?

     के चन्द्र धरातलमा मान्छेले पाइला टेकेकै हो ?

सन् १९६१ तिर अमेरिका र तत्कालीन सोभियत युनियन बिच शीत युद्ध चलिरहेको थियो। त्यस बेला दुबै मुलुक बिच सैन्य शक्ति र बिज्ञान प्रबिधिकों बिकासमा कसले कसलाई जित्ने भनेर तीब्र प्रतिस्पर्धा चलिरहेको थियो। दुई मुलुक मध्ये जसले एक अर्कालाई दबाउन सक्छ ऊ नै संसारको शक्तिशाली हुनेछ भन्ने खालको अघोषित मान्यता जस्तै भैसकेको थियो। ती दुबै देशमा कसरी हुन्छ "आफू अब्बल छु, राम्रो छु, जान्ने छु, विकसित छु" भनेर देखाउन होडबाजी नै चलेको थियो। 

त्यसै बेला सन् १९६१ अप्रिलमा सोभियत युनियनका  युरिगागरिन अन्तरिक्षमा पुगेर सकुसल पृथ्वीमा फर्किएर आए। यो खबरले अमेरिकाका तत्कालीन रास्ट्रपति जोह्न एफ. केनेडीलाई बस्नु खानु भएन। त्यो घटनाको एक महिना पनि नबित्दै सन् १९६१ मे २५ का दिन उनले- "अन्तरिक्षमा रुसले मान्छे पुर्‍याउने ? पर्ख ! अबको दस बर्षमै हामी  चन्द्रमामा मान्छे  पुर्‍याएर देखाइदिन्छौ"  भन्दै सनकको भरमा रास्टृय घोषण गरे। त्यसका लागि यति/उति खर्च लाग्नेछ भन्दै योजना पनि बनाए। बैज्ञानिकहरु भेला पारेर काम थाल्न आदेश दिए।

नभन्दै तिनले बाचा गरेको दस बर्ष पुग्न पुग्न लाग्दा सन् १९६९ जुलाई २० का दिन अमेरिकाले महत्त्वपूर्ण  उपलब्धि हासिल गर्‍यो।  संसारलाई नै अदभूत लाग्ने गरी एउटा खबर आयो- "चन्द्र धरातलमा मान्छेले पाइला टेक्यो" भनेर। मानव इतिहासमै यो उपलब्धि 'ठुलो उपलब्धि' हो भनियो। 'एपोलो ११' नाम गरेको यानमा ३ जना अन्तरिक्ष यात्रीहरु गएकामा निल आर्मस्ट्रङ्ग र बज एल्ड्रीनले चै चन्द्र धरातलमा पाइला टेके। ती दुई मध्ये निल आर्मस्ट्रङ्गले पहिले त्यो उपग्रहमा टेक्ने सौभाग्य पाए। बज एल्ड्रीन  दोस्रा भए।  दुनियाँ भरका साराले  अमेरिकाले भने अनुसार पत्याए। यसैको प्रभाव/दबाबले त्यो शीत युद्धमा अमेरिका बिजयी भएको मानियो। त्यहाँ देखि अमेरिका बिश्वमा एक नम्बरको शक्तिशाली रास्ट्र हो भन्ने सबैलाई लाग्यो। अमेरिका सङ्ग त्यस्तो विकसित science & tevhnology छ भन्ने बुझेर सबैले अमेरिकाको "ज्यु हजुर" गर्न थाले।

NASA को कुरा पत्याउने हो भने ऊ भन्छ- हाल्सम्म यी यानमा मान्छेले चन्द्रमामा टेकिसके:

एपोलो ११ - July, 1969

एपोलो १२ - November, 1969

एपोलो १३ - April, 1970(चन्द्रमाको छेउमै पुगेर पनि असफल)

एपोलो १४ - January, 1971

एपोलो १५ - July, 1971

एपोलो १६ -April, 1972

एपोलो १७ - December, 1972 

सन् १९६९ देखि १९७२ को December को समयाबधी हिसाब गर्दा साढे दुई बर्ष हुन आउँछ। त्यति बेलाको science & Technology ले जम्मा साढे दुई बर्षमा ६ पल्ट सम्म चन्द्रमाको सफल यात्रा गर्न सम्भव थियो ? त्यस्तो ६ पल्टसम्म पुग्ने मुलुकले त्यसपछी किन त्यहाँ जान ठप्पै बन्द गरेको ? यसको जवाफ खुद अमेरिका सङ्ग नै छैन। साढे दुई बर्षमा ६ पल्ट सम्म त्यो मिसन पूरा गर्न कति खर्च लाग्ला ? सन् २००९ मा नासाले छापेको एक लेखमा  भनिएको छ- सन् १९६० को बेलाको १७० बिलियन खर्च भएको थियो। आजको डलरको भ्याल्युमा कन्भर्ट गर्दा त्यो रकम २०० बिल्लियन डलर हुन आउँछ। अर्थात अङ्कमा भन्दा २००,०००,०००,०००/- डलर। 

नेपाली रुपैयाँमा २,००,००,००,००,००,०००/- हुँदो रहेछ।त्यत्रो खर्चिएर अमेरिकाले चन्द्रमामा यान पठायो होला ? बरु त्यो भन्दा उसलाई सजिलो उपाय दिमागमा आयो। पृथ्वीमै कुनै ठाउँमा मुन स्टुडियो बनाएर दुनियाँलाई त्यै मुन हो भनी भन्ने/देखाउने।

हो,  "चन्द्र धरातलमा मान्छे पुगेको छैन" भन्ने कुरा यदि कसैले तपाईंलाई भन्यो भने एक क्षण त तपाईंलाई अचम्म लाग्ला।  यो मान्छे बौलाएछ कि क्या हो ? भन्ने पनि लाग्ला। तर यथार्थ यहि हो कि- आजसम्म चन्द्र धरातलमा कसैले पाइला टेकिसकेको छैन। अमेरिकाको 'एपोलो ११' र  निल आर्मस्ट्रङ्गगको कुरा सब झुट   हुन्। अमेरिकाले बिगत ४६ बर्ष देखि यो घटनामा बिश्वलाई गुम्राहमा राख्ने असफल प्रयास गरिरहेको छ। त्यतिबेला NASA ले जारी गरेको फोटोहरू जुन "निल आर्मस्ट्रोङ्ग चन्द्रमामा जादाको" भनी भनिएको थियो/छ बास्तबमा  ती सबै झुट हुन्। 

तत्कालीन परिस्थितिमा "रुसलाई देखाइ दिन्छु"  भनी हतारिए गरिएको भासणका कारण अमेरिकाले त्यो नाटक मन्चन गरेको थियो। गर्नु परेको थियो। अमेरिकाको नैतिकताको सवाल थियो। इज्जतको सवाल थियो। त्यैसैले निर्धारित मितिको ठ्याक्कै एक बर्ष अघि अमेरिकाले त्यस्तो नाटक रच्यो। यहाँनेर  हामिले के बुझ्नुपर्छ भने पृथ्वीमा ३ जना अन्तरिक्ष यात्रीलाई रकेटमा अन्तरिक्षतिर पठाइएकै हो फर्किदा पनि अन्तरिक्षबाट फर्किए झैँ फर्किएकै हुन तर बिचको समयमा  पुनः पृथ्वीमै फर्किएर कुनै एउटा मून स्टुडियोमा ती सब फोटो भिडियो लिइयो। चन्द्र धरातल बाट प्रत्यक्ष प्रसारण भनिए पनि बास्तबमा त्यो प्रसारण पृथ्वीकै एक स्टुडियोबाट हुँदै थियो। यो कुरा नासाका ती सयौ हजारौं बैज्ञानिकहरुलाई थाहा थियो/थिएन त्यो भन्न गाह्रै छ तर नासाका प्रमुखहरुलाई चै राम्ररी थाहा थ्यो। आखिर ती प्रमुखहरुकै योजना जो थियो- त्यो। 

ती फोटो र भिडियो जुन नासाले जारी गरेको थियो,  किन चन्द्रमाका हैनन भन्ने कुरा तल बताइने नै छ। यसरी त्यो नाटक एक हद्सम्म त विश्वको आखामा छारो हाल्न सफल पनि भएकै मान्नु पर्छ। त्यतिबेला इन्टर्नेटको बिकास भैसकेको थिएन। सुचना समाचार थाहा पाउन मान्छेहरू सिमित पत्रीका, रेडियो र टिभिमा भर पर्थे। ती तीन माध्यममे जेजे भन्छन् त्यही कुरा सुचना र समाचार हुन्थ्यो। बन्थ्यो। त्यतिबेला अमेरिकाका तिनै सन्चार माध्यमलाई उदृत गर्दै अरु देशका पत्रपतृका रेडियो टिभिहरुले उसैले भनेको/देखाएको/ छापेको अनुसार बुझे। अध्यन अनुसन्धानको क्षेत्रमा त्यति बिकास नभैसकेका हुनाले मान्छेहरूलाई गुमराहमा राख्न अमेरिकालाई सजिलो भो। तर पछि सन् १९९१ तिर इन्टरनेटको बिकास भो।  सन् २००० तिर बाट चै धेरैले इन्टरनेटको सुभिधा पाए। अनि संसार भरीका बैग्यानिकहरुले आ-आफ्नै पहलमा नासाको website मा राखिएका सामागृहरुलाई सुक्क्ष्म ढङ्गले नियाल्न थाले । अमेरिकाको दुर्भाग्य, अन्तत:  बिस्तारै त्यो नाटकको पर्दा खुल्दै आयो। खासमा त्यो नाटकको पर्दा दुनियाँका थुप्रै बैग्यानिकहरुले खोलिदिए। 

NASA कै website बाट मैले केही तस्बिरहरु लिएको छु, जुन तल छन्। ती तस्बिरहरूलाई नियाल्दै यी तर्कमा बिचार गर्नुहोस्।

तर्कहरु:

१..... 

तलको पहिलो र दोस्रो तस्बिर हेर्नुस। त्यहाँ अमेरिकाको झन्डा फर्फराई रहेको छ। झन्डाको त्यस किसिमको फर्फराहट हेर्दा यस्तो लाग्छ- त्यहाँ मज्जाले हावा चलेको छ। हावा चल्दा मात्रै कुनै पनि झण्डा त्यसरी हल्लिन सम्भव हुन्छ। तर बिज्ञानले के भन्छ भने- चन्द्रमामा बायुमण्डल छदै छैन। त्यसैले त्यहाँ हवाहुरी चल्दै चल्दैन। हावा नचल्ने हुँदा त्यो झन्डा त्यस्तो गरि कसरी फर्फरायो ? नासाले यो प्रश्नको जवाफ चित्त बुझ्दो गरि दिन सकेको छैन। ऊ भन्छ- "झन्डालाई एउटा ट्युबमा राखिएको थियो त्यसैले भर्खरै ट्युबबाट निकालिएकाले त्यस्तो भो।" नासाको यस्तो जवाफमा कुनै दम छैन। बरु यी तस्बिरहरु पृथ्वीकै कुनै ठाउँमा 'मुन स्टुडियो' बनाएर लिएको हुनुपर्छ।

२....... 

तलको तेस्रो तस्बिर हेर्नुस्। त्यसमा एउटा ठूलो यान देखिन्छ, जुन आठ ओटा टेकोमा अडिएको छ। त्यसै यानमा ती तीन जना सवार भएको भनिएको छ। निल आर्म स्ट्रोङ्ग र बज एल्ड्रीन चै त्यो यानबाट तल भुइँमा ओर्लिए तर एक जना त्यहीँ यानमा बसिरहे भनिएको थियो। त्यत्रो तीन जनालाई बोक्ने यान भनेपछी त्यो यान हजारौं किलो हुनुपर्छ। किनकी सारा उपकरण त्यसैमा थिए। तब त्यत्रो भारी यान त्यो चन्द्र धरातलमा झर्दा त्यसका खुट्टा बालुवामा अलिकती भए पनि गाडिनु पर्ने हो तर त्यस्तो भएको छैन।  फेरि त्यो यान रकेटको सिद्धान्तमा आधारित भएर चल्ने हो अर्थात तयानको खुट्टा(टेका) तिरको भागबाट तीब्र गतिमा हावा निस्किन्छ। हामिले बेलुन फुकेर त्यस्को मुख खुल्ला पार्दा हावा जसरी जान्छ ठिक त्यसै शैलीमा त्यो यानको भुइँ तिरबाट हावा फाल्दै जमिनमा ओर्लिन्छ। तर तेस्रो तस्बिर नियाल्दा त त्यस्तो लाग्दैन। बालुवै बालुवा भएको ठाउँमा पनि त्यो यानले निकाल्ने बायुले एक रत्ती पनि बलुवा बिस्थापन गरेको देखिदैन। त्यो यानले फाल्ने हावाको गति अनुसार त त्यहाँ कम्तिमा सानोतिनो खाल्डो नै हुनुपर्ने हो। तर त्यस्तो भएको छैन। बलुवामाथी त्यो यानलाई सरक्क राखे झै लाग्छ।

३....... 

चौथो र पाचौं तस्बिर हेर्नुस्। त्यहाँ पर पृथ्वी देखिन्छ। चन्द्रमामा बायुमन्डल हुँदैन। त्यसैले त्यहाँ बादल अथवा धुलो धुवाँका कण पनि हुदैन। तसर्थ त्यहाँ बाट आकाशका तारा, ग्रह आदि छ्याङ्गै देखिनुपर्छ। हामी यहाँ पृथ्वीमा औसिको रातमा सफा मौसम हुँदा ताराहरु जति स्पष्ट देख्छौ, त्यो भन्दा सफा देखिनु पर्ने हो -चन्द्रमाबाट। तर त्यो तसबिरमा पृथ्वी मात्रै देखिएको छ। एउटा पनि तारा देखिएको छैन। चन्द्रमाको सफा आकाशबाट हेर्दा त चारैतिर नै तारैतारा देखिनु पर्ने हो। यो तर्कका सम्बन्धमा नासाले कै जवाफ दिन सकेको छैन।

४...... 

नासाकै तस्बिरहरूमा एउटा बस्तुको छाया तीन चार दिशा तिर ढल्किएको देखिन्छ। चन्द्रमामा प्रकाशको एक मात्र  श्रोत भनेको सुर्य हो। त्यसैले त्यहाँ सुर्यको मात्र प्रकाश आउनुपर्छ तर नासाका कयौं तस्बिरहरूमा अन्तरिक्ष यात्रीको छाया तीन्चार दिशातिर ढल्किएको छ। तीन एकै ब्याक्तीको छाया तीनचार तिर त्यतिबेलामात्रै देखिन्छ, जब त्यहाँ तीनचार ओटा प्रकाशका स्रोत हुन्छन्।ती तस्बिर कुनै स्टुडियोमा लिइएकाले त्यस्तो हुन गएको हो।

५ ...... 

नासाको भिडियो: नासाको अरिजिनल भिडियो अहिले उपलब्ध छैन। खासमा त्यो भिडियोमा थुप्रै प्रश्न उब्जेकाले त्यो भिडियो लुकाउन अनेक बहानाबाजी गरेको देखिन्छ NASA ले यो हेर्नुस् ।

पछिल्लो समयमा त्यो टेप हरायो भनिए पनि त्यति बेला टिभीमा त्यो भिडियो प्रसारित हुँदा कयौंले सो रेकर्ड गरेर राखेका रहेछन्। त्यही भिडियोलाई आधार मान्दा त्यहाँ एक पल्ट अन्तरिक्ष यात्री कुद्ने उफृने क्रममा भुइँमा लड्छ। ऊ उठ्न खोज्छ तर सक्दैन। त्यसबेला अर्को साथी अलि पर हुन्छ। नजिक आउँछ र त्यो लडेको साथिलाई पछाडीबाट धकेल्दै (डोको बोक्ने मान्छेलाई सुरुमा उठ्ने बेला पछाडिबाट धकेल झैँ गरि) त्यो लडेको साथिलाई ठेल्छ ।
 एक जना अन्तरिक यात्रीले लगाउने 'स्पेस सुट' सहित उसको पुरै शरीरको तौल त्यहाँ चन्द्र धरातलमा केबल ३४ केजी हुन्छ (चन्द्रमाको गुरुत्व बल पृथ्वीभन्दा कम हुने भएकाले) । अब यहाँ हामिले के बुझ्नु पर्छ भने त्यो भिडियोमा लडेका ती ब्याक्तीले (आफ्नो शरीर+ स्पेस सुटको पूरा तौल) जम्मा ३४ केजी पनि उठाउन सकेनछन। 

पृथ्वीमा, मान्छेले आफू रित्तो हुँदा पनि आफ्नो शरीरको तौल  त नथापाउदो गरि बोकिरहेकै हुन्छ। भन्नुको तात्पर्य यो हो कि- मान्छेले कै भारी बोकेको छैन भने पनि आफ्नो शरीरको तौल उचालिरहेकै हुन्छ।  मानौँ - ती अन्तरीक्ष यात्री पृथ्वीमा ६० केजीका थिए रे। उनले कुनै भारी नबोकि उभिरहदा पनि उनको शरीरले उनकै शरीरको ६० केजी तौल बोकिरहेको हुन्छ। यसको अर्थ हुन्छ- उनको शरिरमा पृथ्वीको ६० केजी सजिलै बोक्न सक्ने एनर्जी छ। शरीर जहाँ जुन ग्रहमा गए पनि उहीँ हो। त्यसले बोक्न सक्ने क्षमता उहीँ हो। त्यसो हुँदा, उनको त्यो शरीरले चन्द्रमामा चन्द्रमाको ६० केजी सजिलै बोक्नु पर्ने हो। चन्द्रमाको ६० केजी भनेको पृथ्वीको ३६० केजी (६० × ६ =३६० ) हुन्छ।  अर्थात चन्द्रमामा उनको शरीरले ३६० केजी सजिलै बोक्न सक्नुपर्छ ।  तर त्यो भिडियो अनुसार त ३६० केजीको कुरै छोड्नुस, त्याहाको ३४ केजी ( चन्द्रमामा उसको शरीरको तौल + स्पेस सुटको कुल तौल =३४ केजी ) बोकेर उठ्न  उनले साथिको सहारा लिनु पर्‍यो। पृथ्वीमा पृथ्वीको ६० केजी बोक्ने सरिरलाई चन्द्रमामा चन्द्रमाको ३४ केजी भार उचाल्न किन गाह्रो भो ? कुरा स्पस्ट छ-त्यो भिडियो यहीं कुनै स्टुडियोमा खिचिएको थियो । चन्द्रमा र पृथ्वीको गुरुत्व आकर्षप्रब्गावको सामान्य हिसाब किताब पनि नासाले त्यतिबेला बिचार गर्नै भ्याएनछ।

६.... 

नासाका तस्बिर र भिडियोका सम्बन्धम यस्ता अनेक प्रश्नहरु उठ्न थालेपछि उसको व्यवहार पनि सङ्कास्पद देखिदै गएको छ। सन्सर भरीका बैज्ञानिकहरुले अमेरिकको "एपोलो ११" का बारेमा सत्यतथ्य जान्न आफैले अनुसन्धान गर्न भनी नासासङ्ग सामाग्री माग्दा उसले अनेक बहाना बनाएको छ।  चन्द्रमाबाट फर्किदा त्यहाँका  सानातिना ढुङगा पृथ्वीमा ल्याइएको छ भनिएको थियो। ती ढुङ्गा विभिन्न मुलुकका ५९ जना बैज्ञानिक/अनुसन्धानकर्ताहरुलाई अनुसन्धान गर्न दिइएको छ भनिएको थियो। नासा बाहेकका अन्य सयौं बैज्ञानिकहरुले अनुसन्धान गर्न एउटा मात्रै ढुङ्गा माग्दा पनि दिइएको छैन। ती सबै हरायो भनिएको छ।

जोजोलाई   दिएको भनिएको थियो ती मध्ये "कुनै  बैज्ञानिक मरेर गए, कोइ कता सरुवा भएर गए, आफुसङ्ग ल्याबमा भएको पनि चोरी भो, कता पर्‍यो" भन्ने जस्तो बडो हल्का उत्तर दिएको छ- नासाले। अमेरिका माथी यत्तिका प्रश्न उठ्दा पनि उसले त्यस बेला ल्याएको ढुङ्गा आज ऊसङ्ग एउटा छैन भन्दा अचम्म लाग्छ। नासा जस्तो  सस्थाले त्यस्तो दुर्लभ ढुङ्गा राखेन होला त ?  यथार्थ त के हो भने उसका बैज्ञानिक चन्द्रमामा पुगेकै थिएनन। ती ढुङ्गा पृथ्वीकै थिए।आज यस्तो प्रबिधिको बिकास  भैसकेको छ कि जसले कुन चिज कति बर्ष पुरानो हो ? र त्यो केके तत्व बाट बनेको छ भन्ने पत्ता लाग्छ। ती ढुङ्गा पृथ्वी कै भएकाले त्यो यहीँ पृथ्वीमा भएका तत्वबाट बनेको हो। अहिले अनुसन्धान गर्न दिइयो भने सत्री थाहा हुने भएकाले बरु "हरायो, चोरी भो" भन्दियो, टण्टै साफ। 

७......

सन् २००९ को एक समाचारमा नासाले त्योबेलाको भिडियो फुटेज पनि इरेज भो भनेर अन्तरास्ट्रिय समाचार सस्था Reoters लाई बताएको थियो। किन त्यसो गरियो ?  भनेर सोध्दा पैसा बचाउनका लागि हजारौ टेप पुनः प्रयोग गर्दा त्यो चन्द्र धरातलवाला अरिजिनल फुटेज पनि इरेज भएछ भनी सो समाचारमा भनेको छ। तपाईं आफै अनुमान लगाउनुस, करोडौ डलर खर्च गरी मान्छेलाई चन्द्रन्द्रमामा पठाउने मुलुकको त्यो सस्थाले त्यस्तो दुर्लभ भिडियो फुटेज त्यस्तो बेवारिसे गरि राख्यो होला त ? अथवा टेपमा लाग्ने  अलिकती पैसा बचाउन त्यस्तो दुर्लभ भिडियो फुटेज इरेज गर्‍यो होला त ? कत्तिको पत्याउन सकिने कुरा हो यो ?

८......  

अमेरिकाको "एपोलो ११" चन्द्रमामा पुगेको आज ४६ बर्ष भैसक्यो त्यो पहिले पटक त्यहाँ पुगिएको भनेको। उसैको भनाइ अनुसार "एपोलो १७" पनि सन् १९७३ तिर पुगेको थियो रे। त्यसै हो भने आज यत्तिका बर्षसम्म किन फेरि जान नसकेको ? दुनियाँ भरका बैज्ञानिकहरुले नासामाथी  प्रश्न उठाइरहेका छन् तर नासाले अझै सम्म चित्त बुझ्दो जवाफ दिन सकेको छैन। आफू सहि हो भने त "सत्य यस्तो हो" भन्दै बिश्व भरका बैज्ञानिकहरुलाई बुझाउन सक्नु पर्ने हो। तर यसका सम्बन्धमा ऊ मौन बसिरहेको छ। बोल्ने ठाउँ नै नभएपछी बोल्नु पनि के ?     नासामा आजका दिनमा लगभग  १८,००० हाराहारी बैज्ञानिक कुनै न कुनै रुपमा आबद्ध भएर काम गरिरहेका छन्। तर दुर्भाग्य कसैसँग चित्त बुझ्दो उत्तर छैन।

९.......

 चन्द्र धरातलमा टेकेर आइसकेपछिको पत्रकार सम्मेलनमा बज एलड्रीनको जवाफ दिने तरिका पनि अलि असामान्य लाग्छ। उनमा खुसी हैन तनाब छ जस्तो लाग्छ। उनले बोल्दा बडो सोची सोची शब्द शब्द तौलिएर बोलेझै लाग्छ।  त्यत्रो ईतिहास बनाएको मान्छे खुसी हुँदै, हासी हासी त्यहाको बर्णन गर्नु पर्नेमा आत्तिनु पर्ने कारण के थियो- पत्रकारका अघि पर्दा ?  निल आर्मस्ट्रङ्गले BBC लाई अन्तरबार्ता दिइरहदा पनि उनको अनुहार तनाबपुर्ण देखिन्छ। खासमा चन्द्रमामा पुगेको कुरै झुट भएकाले बडो होसियार भै सोचिसोची बोल्नु परेको हो। 

नत्र कुरा चिप्लिएला भन्ने डर।

१०......

 त्यो 'एपोलो ११' त्यहाँ सवा दुई घन्टा बसेको थियो भनेर नासाले जानकारी दिएको छ। निल आर्मस्ट्रोङ्ग त्यहाँ झरेको २० मिनेट पछि अर्का अन्तरिक यात्री बज एल्ड्रीन झरेका थिए रे। सङ्गै गएका तेस्रो ब्याक्ति माइकल कोलिन्स चै त्यहाँ किन नझरेका ? नासा भन्छ-  उनी पाइलट भएकाले  चन्द्रमाको वरिपरि त्यो यानलाई घुमाउदै थिए रे। ल, यो कुरालाई पत्याउने नै भए पनि वरिपरि घुमेर पूरा दृश्य देख्ने मान्छेलाई त झन एक चोटि एक मिनेट नै सहि त्यहाँ ओर्लिने रहर त हुनुपर्ने हो। ती दुईलाई ओराल्दा या चढाउदा या झार्दा एक दुई मिनेट निकाल्न सकिँदैन थियो होला ?  त्यत्रो सवा दुई घण्टा त्यहाँ बसिरहदा ती पाइलट किन ओर्लिएनन ? एक दुई मिनेट त त्यो यानलाई 'स्ट्याण्ड बाइ' राख्न सकिँदैन थियो होला ? लाखौं करोडौं डलर खर्चिएर, त्यत्रो समय लगाएर दिनरात गरेर बल्लतल्ल  सफल भएको त्यो मिसन फेरि फेरि सफल हुन असम्भव नभए पनि गाह्रो चै अवश्य गाह्रो हुनेछ भन्ने कुरो त्यो पाइलटलाई थाहा हुनु पर्ने हो। तसर्थ त्यहाँ सम्म पुगेर  एक जना चै त्यतिकै फर्किनु अचम्म लाग्दो कुरो छ।

११........ 

www.airandspace.si.edu मा प्रकाशित एक लेखका अनुसार आज अमेरिकाका २७ % अमेरिकिहरुले त्यो चन्द्रमामा पाइला टेकेको कुरा झुटो हो भनी बिस्वास गर्छन् भनी भनिएको छ। त्यसै लेखमा "एपोलो १७" का एक अन्तरिक्ष यात्रीले "एपोलो ११" मा मान्छे चन्द्रमामा पुगेकै हुन् भनेर जित्न खोजिएको छ। उनि भन्छन्- "यदि मान्छेहरु ईतिहास र बिज्ञान प्रबिधिको कुरालाई अस्वीकार गर्छन् भने त्यस्तालाई  हामी कै गर्न सक्दैनौं। त्यस्ताको ज्ञान प्रती मलाई दया लागेर आउँछ।" यो website अमेरिकी सरकार मातह रहेको हुँदा नासाको वकालत गरिएको छ तर रमाइलो कुरा के छ भने त्यो सरकारी वेबसाइटमा छापिएको त्यो लेखमा १२६ जना त्यहीँका अमेरिकनले कमेन्ट गरेका छन्। ती सबैले "अमेरिकि सरकारले जनतालाई मूर्ख बनाउदै छ, त्यो सब फेक हो, ए नासा मान्छेलाई मूर्ख नबनऊ" भन्दै गाली गरेका छन्। त्यस्ता प्रतिकृयाको कुनै प्रतिवाद गरिएको छैन। Youtube मा "चन्द्रमामा मान्छे पुगे भन्ने कुरा झुट हो" भन्ने अनेकौं documentries छन्। जसमा करोडौंवि views छ। अर्थात् ती भिडियो करोडौं पटक हेरिएछ। दुनियाँलाई चासोको यो विषयमा अमेरिकाले "सत्य यस्तो हो, बाहिर आएका कुरा हल्ला मात्रै हो" भनेर भन्ने आट पनि गरेको छैन। यस्तो लाग्छ- उसलाई कै जानकारी नै छैन।

१२..... 

एक क्षणलाई माथिका एघार ओटै नम्बरका तर्कलाई बिर्सिदिऊ।  मानौं "एपोलो ११" मा निल आर्मस्ट्रङ्ग लगायत अन्तरीक्ष यात्रीहरु चन्द्रमामै पुगे रे। त्यहाँ पुगेर सकुसल नै फर्किए रे। त्यसो हो भने डेढ बर्षमा सात सात चोटि जानुपर्ने आवश्यता के छ ? चन्द्रमाको बस्तुस्थितीको अध्यन गर्न गएको भनौं भने त्यहाँबाट ल्याउन सकिने सामाग्री दुइतिन पल्टमा ल्याइसक्नु पर्ने हो।  अनुसन्धानका लागि नयाँ नयाँ सामाग्री लिन गएको भनौं भने एक पल्टको यात्रा र अर्को चोटिको यात्रा बिच पाँच छ मैनाको पनि फरक छैन । त्यति छोटो समयाबधिमा उता चन्द्रमाबाट ल्याएको जानकारी केकती अध्यन अनुसन्धान भयो होला ? एपोलो ११ सफल भएपछि त त्यसको ठ्याक्कै तीन महिनापछि अर्को यान एपोलो १२ पठाइएको छ। चन्द्रमा मानबका लागी नयाँ विषय थियो। त्यसका बारेमा पहिलोचोटि उताबाट ल्याएका फोटो भिडियो स्याम्पलका रुपमा ल्याएको ढुङ्गा माटो ती सबको अध्यन अनुसन्धान विश्लेषण गर्न ३ महिनाले पुग्छ ?  त्यहाँ त्यतिकै त पुगिदैन। करोडौं डलर खर्च हुन्छ -एकचोटि जादा। आखिर फजुलमा अमेरिकाले अर्बौं डलरकि किन खर्च गर्‍यो ? एकचोटि जादा हुने ठाउँमा सात्सात चोटि एकोहोरो गएको गएकै किन गर्‍यो ?

१३...... 

खासमा कुरा के भने त्यतिबेलाको सोभियत युनोयनले अन्तरिक्षमा मान्छे पठाइ सकेको थियो। अमेरिका त्यो बेलाका रास्ट्रपतिले सनक चढेका बेला "हामी चन्द्रमामा मान्छे पुर्‍याउछौ" त भने तर अमेरिकासङ्ग त्यो बेला त्यो हैसियतको technology थिएन। त्यसैले ऊसले स्टुडियोमा खिचिएको फोटो, भिडियोलाई चन्द्रमाको भनेर प्रसारण गर्‍यो। एक चोटि पुहेपछी उसलाई डर भो कतै सोभियत युनियनले पनि त्यहाँ मान्छे पुर्‍यायो भने ? यदि त्यस्तो भो भने त ऊ अमेरिका जत्तिकै पावरफुल मानिनेछ।  त्यसपछि त त्यो भन्दा ठूलो मिस्सन भनेको मङल ग्रह मा पुग्ने बनाउने पर्नेहुन्छ। मङल ग्रहका बारेमा त्यति बेला खासै थाहा थिएन पृथ्वीका बैज्ञानिकहरुलाई। त्यसैले बरु धेरै चोटि चन्द्रमामा गएको रेकर्ड बनाउने।  र उसले गर्‍यो पनि त्यस्तै सात पल्ट सम्म गएको भन्ने देखायो। अब अरुले त्यो रेकर्ड तोड्न सक्ने हिम्मत नै गर्न सकेनन। यहाँ उसले अलिकती बुद्धि के लगाएको छ भने हरेक पल्टको मिसनमा सजिलै सफल भएको देख्दा दुनियाँले सन्का गर्छन् भनेर तेश्रो पल्टको मिसन "एपोलो १३" चन्द्रमामा पुग्नै लागेको थ्यो तर यानमा कै खराबी भएर त्यहाँ नझरी फर्क्यो भनेर भनियो। यत्ती भनेपछी सुन्नेलाई हेर्नेलाई पनि "ए साचैको हो रैछ है !" भन्ने भान पर्छ सन्का गर्ने ठाउँ रहदैन। 

१४..... 

अमेरिकाले जारी गरेको एउटा फोटोमा अन्तरिक्ष यात्रीको हेलमेटको सिसामा पर कुनै दुई ओता चिज तुर्लुङ्ग झुन्डेको देखिएछ।  अरु फोटो भिडियोमा पनि यस्तै नमिल्दा चिजबस्तु देखिएका छन्। ती अमिल्दा र त्यहाँ हुँदै नहुनुपर्ने चिजहरु बास्तबमा मुन स्टुडियोमा खिच्दा उज्यालोका लागि झुन्ड्याएको लाइट हुन भनेर अनुसन्धानकर्ताहरुले भनेका छन्। नासाले चै ती चिज एलियन हुन सक्छन् भन्ने खालको सङ्ग्केत गरेको पाइन्छ।

१५....... 

कयौं website मा के भनिएको छ भने- एपोलो १७ चन्द्रमामा जादा त्यसका अन्तरीक्ष यात्रीलाई एलियनले "अब फेरीफेरी यहाँ नआउनु नत्र ठिक हुँदैन" भनेर भनिएको छ। बास्तबमा यस्ता बेतुकका हल्ला तीनै नासामा आबद्द बैज्ञानिकहरुले चलाएका छन् । नासामा काम गरेका तर रिटायर्ड भै'सकेका बैज्ञानिकहरुले "एलियनको डरले नै अमेरिका फेरि चन्द्रमामा नगएको हो" भन्ने तर्कलाई बल पुग्ने गरि एलियन सम्बन्धी किताब लेखेका छन्। तर हामीले के बुझ्नुपर्छ भने यस्ता हावादारी कुरा गरेर अमेरिकाले फेरि आफ्नो कम्जोरी लुकाउन खोजेको हो। नासामै कार्यरत एक बैज्ञानिकले त्यहीँको टिभिलाई प्रत्यक्ष प्रसारणका बेला "मैले एउटा UFO देखेको थिए हिजो" भनेर भन्छन। त्यो पत्रकारले ती बैज्ञानिकलाई त्यो केकस्तो थ्यो ? भनेर प्रश्न गर्दा "त्यो कस्तो थ्यो भनेर त म भन्दिन तर त्यो UFO नै हो" भनेर बिसयबाट पन्छिन्छन। 

यो बिसयमा अध्यन गर्दै जादा अमेरिका, क्यानडा र मेक्सिकोका आकाशमा कैलेकाही UFO देखिएको खबर त्यहाका पतृकाले फ्रन्ट पेजमै छापेको पनि पाइयो। तर यी यस्ता हावादारी कुरा जुनमा कुनै तर्क छैन, यस्ता कुरामा हामीले बिश्वास गर्नु हुन्न। त्याहाँका बिकाऊ पत्रीकाहरुलाई किनेर अमेरिकाले आफू अनुकुल मत बनाउन यस्तो उस्तो भन्दै "यहि पृथ्वीमा, चन्द्रमामा एलियन्हरू घुमिरहन्छन" भन्ने खाल्को लेखहरु  प्रायोजित बैज्ञानिकद्वारा  लेख्न लगाउछ। यसरी दुनियाँलाई अर्को  गुमराहमा राख्न आफैले ड्रोनहरु उडाएर "एलियनको यान हो" भन्ने भ्रम फैलाउछ। आजकल बजारमै पनि ससानो ड्रोन तीस पैतिस हजारमा आउँछ। त्यस्तै ड्रोनको ठुलो रुप बनाएर बेलाबेलामा आकाशमा उडाउछ -अमेरिका। त्यसैलाई सर्बसाधारणहरु त्यो UFO एलियनको हो भन्ने भ्रम सङ्गल्छन। नासाका बैग्यानिकको त कुरै नगरौ अमेरिकाको रणनीति अनुसार त्यहाका बैज्ञानिकहरु चल्ने हुन्। 

                        .................

माथी भनिएका तर्क अनुसार तलका तस्बिरमा कमजोरी छन् /छैनन् राम्ररी हेर्नुस् अनि आफै निर्क्यौल गर्नुस्।आजको युगमा पनि भ्रममा बाच्नु राम्रो होइन। सत्य बुझौ र अरुलाई पनि बुझाऔ। आफुलाई कुवाको भ्यागुता नबनाऔ। कागले कान लग्यो भन्दा कागको पछिपछि नभागौ, पैला आफ्नो कान छामौ। 'अमेरिका छट्टु स्याल हो' बेलौमा बुझौं। भ्रम नपालौ।

यो लेखका सम्बन्धमा अध्ययन गर्नु भन्दा अघिसम्म यो पङ्तिकारलाई पनि कति मान्छेहरुले "चन्द्रमामा मान्छे पुगेको कुरो झुटो हो" भनेर भन्दा "हैन होला" भन्ने लाग्थ्यो। नासा जस्तो बैज्ञानिक सस्थाले त्यसो गर्ला र ? भन्ने लाग्थ्यो। तर अध्यन अनुसन्धान गर्दै जादा बास्तबमै अझै सम्म मान्छे चन्द्र धरातलमा पुगेकै रहेनछ भन्ने यथार्थ बोध भो। अमेरिकाले फैलाएको भ्रमबाट मुक्त भइयो।  यो लेख तैयार पार्ने क्रममा यो पङ्तिकार wikipedia का १४ ओटा लेख अध्ययन गर्‍यो। Time magazine, Haffington Post, BBC लगायतका website का २३ ओटा लेख एकेक गर्दै अध्ययन गर्‍यो। Youtube मा यो विषयसङ्ग सम्बन्धित बिस्तृत रुपमा व्याख्या गरिएका आठ ओटा dacumentry हेर्‍यो। Youtube का सानातिना भिडियो फुटेज त कति हेरियो त्यसको हिसाब नै राखिएन। अन्त्यमा आफू क्लियर भएर मात्रै यो लेख लेख्न थालेको हुँ।


-निरक्षर निरौला 
२०७३/ ०२/ १२

तस्बिरहरु:-

Sources:
1.https://www.nasa.gov

2. www.wikipedia.org
3. https://soapboxie.com/world-politics
4. www.nato.int
5. www.atomicarchive.com
6. www.history.com
7. www.anonhq.com

8.www.quora.com

9. www.cnn.com

10. www.hri.org

11. www.therealnewsonline.com

12. www.independent.co.uk

13. www.ibtimes.com

14. www.bbc.com

15. www.infoplease.com

16. www.rand.org

17 www.cbsnews.com

18.https://www.nasaspaceflight.com

नेपालको भु-राजनिती र अबको निकास

 अन्तरास्ट्रिय राजनितीमा कुनै पनि देशले आफ्नो रणनीति तैयार गर्दा, त्यसलाई कार्यान्वयन गर्दा आफ्नो देशको रास्ट्रिय स्वार्थलाई शिरमा राख्छन्। त्यसरी  रास्टृय स्वार्थलाई शिरमा राख्नु पनि पर्छ। आफ्नो रणनीतिमा अन्य कुनै मुलुक सहमत  भए भने उसलाई पनि सङ्गै लिएर जाने नत्र भने एक्लै आफ्नो एजेण्डा बोकेर हिड्ने । कुनै एक रणनीति कार्यान्वयनका  क्रममा कुनै दोश्रो या तेस्रो मुलुकलाई हानी नोक्सानी होला/नहोला त्यो आफ्नो ठाँउमा छ तर उक्त देशको रणनीति सफल हुँदै जानू नै सो मुलुकका लागी ठूलो उपलब्धी हो।

त्यसैगरी आफ्नो मुलुकको रणनीति लागू गर्दै /गराउदै जानू, र त्यसो गर्दै/गराउदै जादा आफ्नो रास्ट्रलाई अहित हुने यदि कोही कसैको रणनीति छ भने त्यस्ता  रणनीतिहरुको सिकार नबन्नु वा नबन्न अन्तिम समयसम्म प्रयत्न गर्नु पनि सम्बन्धित मुलुकको कुटनितिक सफता हो ।

अमेरिका,भारत र चीन यी तीन मुलुकको रणनीतिक क्षेत्रका रुपमा नेपाल एउटा महत्त्वपूर्ण ठाँउ बनेको छ। छोटो र सरल रुपमा भन्नू पर्दा के भन्न सकिन्छ भने -अमेरिका नेपालमा अनियन्त्रित अस्थिरता होस् भन्ने चाहान्छ। त्यसैगरी भारत नेपालमा आफुद्वारा नियन्न्त्रीत अस्थिरता होस् भन्ने चाहान्छ। चीन भने नेपालमा स्थायी स्थिरता होस् भन्ने चाहान्छ। यस्तो चाहानुका पछाडि यी तीनै मुलुकका आ-आफ्नै स्वार्थ गासिएका छन्।

अमेरिका भारत र चिन यी तीन शक्तिशाली मुलुकहरूका रणनीतिमा नेपाल केकसरी जोडीएर आएको थियो/आएको छ र आउनेछ भन्ने सम्बन्धमा यहाँ छोटो चर्चा गरिदैछ।

अमेरिकी रणनीतिमा नेपाल :
अमेरिकाले यहाँ अस्थिरता त्यो पनि अनियन्त्रित अस्थिरता होस् भन्ने चाहान्छ । नेपालमा अस्थिरता भैरहयो भने त्यही अस्थिरताको निहु गर्दै यहाँ हस्तक्षेप गर्न सजिलो हुनेछ। भबिस्यमा आवश्यक परे  शान्ति सेना समेत ल्याउन उसलाई सजिलो हुनेछ। शान्ति सेना, 'यु एन' प्रतिनिधिहरु यो देशभित्र हुलेर खुलेआम चलखेल गर्ने अमेरिकाको भित्री नियत देखिन्छ। उसको त्यस्तो चलखेल भारत र चीन दुबैका विरुद्धमा हुनेछ। नेपाल संसार मै एकमात्र हिन्दु रास्ट्र थियो, जुन कुरो युरोपियन मुलुकहरूलाई मन पर्ने कुरै भएन। तसर्थ नेपालमा क्रिश्चियानिटीको बिस्तार गर्नु युरोपियनको उदेश्य भैगो। त्यसैले 'क्रिश्चियानिटी' का सवालमा युरोपियन मुलुक र अमेरिका सङ्ग संगै हातेमालो गर्दै अघि बढेका छन् ।

चिनको स्वसासित क्षेत्र तिब्बतबाट लखेटिएकाहरुलाई नेपालमा एकत्रित गरि 'स्वतन्त्र तिब्बत' का लागि उक्साउन अमेरिकालाई त्यस्तो चलखेलले धेरै सहज हुनेछ।  यदि तिब्बतलाई चिनबाट स्वतन्त्र गर्न/गराउन सकियो भने त्यस लग्गत्तै हङ्कङ, ताइवानलाई पनि चीनबाट छुट्टिन/छुट्याउनलाई बाटो खुल्छ। यसरी आजको सिङ्गो चिनलाई टुक्रा- टुक्रा पार्न सकियो भने चिनमा अस्थिरता ल्याउन सकिन्छ। अस्थिरता सङ्गै चिनको आजको आर्थिक वृद्धिदर ह्वातै घट्नेछ। 

अर्को तर्फ चीन जस्तै भारत पनि आजको दिनमा उदाउदो रास्ट्र हो। भारत र चीन उदाउदै गएर सङ्गसङ्गै अघि बढे भने विश्व अर्थतन्त्रको 'फोकल पोइन्ट' एसिया हुनेछ। एसियामा पनि चीन र भारत केन्द्रित हुनेछ।  अमेरिकाले यो कुरो सजिलै पचाउन सक्दैन ।  त्यसैले पनि चिनमा मात्रै हैन भारतमा पनि लफडा गर्नु अमेरिकी रणनीति छ। 
उसले सकेसम्म भारत र चिनका बिचमा द्वन्द्व निम्त्याएर क्षेत्रीय युद्ध गराउन चाहान्छ । यदि त्यसो गर्न सकिँदैन भने  द्वीदेशिय युद्ध गराउने। त्यो पनि गर्न नसके चीन-भारतलाई एक जुट हुनै नदिने।
यी दुई मुलुकमा हुने  उन्नति प्रगतीको दर रोक्न सके/धिमा पार्न सके अन्तत: अमेरिका बिश्वमा एक नम्बरमै रहिरहनेछ- कमसेकम आउदो ३०/४० बर्षसम्मलाई। अमेरिकाको यस्तो रणनीतिलाई उसले भारतसँग नजिकिदै भारतकै काधमा चढेर लागू गर्दै छ। भौगोलिक रुपमा अमेरिका टाढा भएकाले पनि उसले भारतको बाटो हुँदै दक्षिण एसिया हेर्दै छ। अमेरिका -भारतबिच पछिल्लो समयमा भएको ठुलठुला आधुनिक हतियार खरिद बिक्रि सम्झौता यसको ताजा उदाहरण हो। चिनको  घाउ मानिने तिब्बतका धर्म गुरु दलाई लामालाई अमेरिकाको चाहानामै भारतले आफ्नो मुलुकमा विशेष संरक्षण गरेर राखेको छ।

भारतको रणनीतिमा नेपाल:
- भारत नेपालमा नियन्त्रित अस्थिरता चाहान्छ। अर्थात् अस्थिरता त 'अस्थिरता' तर त्यो पुर्णतः आफुद्वारा नियन्त्रण भएको होस्। भारतको अन्तिम लक्ष्य भनेको नेपाललाई सिक्किम बनाउनु हो। सकेसम्म उसले सिक्किम बनाउने अनेक प्रयत्न गर्नेछ। यदि सिक्किम बनाउन सकेन भने भुटान बनाउने हो। भुटान पनि बनाउन नसके नेपालमा बनाउने भनिएको कुनै प्रदेशलाई आफ्नो पक्षमा पारेर नेपालबाट पानी लान चाहानेछ। कुरा पानीको मात्रै होइन, त्यो प्रदेशमा आफ्ना नागरिकलाई घुसाउदै उक्ति प्रदेशकाहरुलाई अल्प मतमा पार्ने छ। त्यसपछी त्यही ठुली जनसंख्यालाई देखाउदै रास्टृय सभामा सकेसम्म धेरै प्रतिनिधि पठाउनेछ। यसरी बइस्तारै 'फिजिकरण' को मिडेलमा नेपाललाईं आफ्नो पोल्टामा पार्नेछ। यी सब रणनीतिका लागि आफू द्वारा नियंत्रित अस्थिरता हुनु आवश्यकता छ। अनेक द्वन्द्व अशान्ति लगायतका लफडाहरुका माझ आफ्ना माग बेलाबेलामा लागू गराउन सजिलो हुन्छ। खडेरीले अक्रान्त रहेको भारतले अहिले तत्कालीन परिस्थितिमा विशेषत:/प्रथमतः नेपालबाट पानी नै लिन चाहान्छ। त्यसका लागि यदि शान्तिपुर्ण ढङ्गले आफ्नो रणनीति अनुसार नेपाल चल्यो भने ठिक्कै छ नत्र अस्थिरताको बटम थिच्योअनि त्यही गन्जगोलको माहौलमा आफ्ना माग लागू गरायो। भारतले आफू द्वारा मात्रै नियन्त्रित अस्थिरता चाहानुका पछाडि अर्को मुख्य कारण भनेको खुल्ला सिमाना हो। यदि अरु कोहिकसै द्वारा या कसैद्वारा पनि नभै अनियन्त्रित द्वन्द्व, लफडा भयो भने खुल्ला सिमानाका कारण त्यो अस्थिरता तुरुन्तै भारत छिर्छ, छिर्छ। त्यसले भारतलाई निद हराम गराइदिने छ। अहिले नै आतंकबाद सङ्ग लडिरहेको भारतलाई नेपालमा अनियन्त्रित अस्थिरता भयो भने साढे सातको दशा सुरु हुनेछ। 

भारतको सत्तामा चाहे जो सुकै आओस् तर त्यो देशको नेपाल प्रतिको स्थायी रणनीति परिवर्तन होला भन्ने लग्दैन। कमसेकम आजको मितिसम्म हेर्दा। नेपालका लागि उताको सत्तामा काङ्रेस आए पनि उस्तै हो, बिजेपी आए नि उस्तै हो। तर उता सत्ता फेरिए सङ्गै सत्ताका पार्टीका अस्थायी रणनीति जो हुन्छन्,त्यो पनि नेपालमा लागू गराउने खुब प्रयत्न हुन्छ। 

जस्तो - भारतको सत्तामा भारतिय काङ्ग्रेस हुँदा उसले नेपालमा 'धर्मनिरपेक्षता' भन्ने मुद्दालाई खुब जोड दियो। भारतिय काङ्ग्रेस भनेको EU र America निर्देशित पार्टी थियोे/हो। तसर्थ ती दुईले जे भन्छन् त्यै त्यै रणनीति भारतिय काङ्ग्रेसको अस्थायी रणनीति भयो। तर हामीले के चै भुल्नु भएन भने भारतको स्थायी र अन्तिम उद्देश्य त एकै छ- कि नेपाललाई सकेसम्म सिक्किम बनाउने, त्यो नसके भुटान, त्यो पनि नसके फिजि बनाउने।

अहिले नेपालको संविधान भारतले मन नपराउनुको कारण पनि यहीँ छ। मोदि हिन्दुवादी पार्टीका मान्छे। उनी सिङ्गो भारतलाई हिन्दु रास्ट्र बनाउन चाहान्छन। त्यसका लागि भारतमा अहिले असम्भव जस्तै छ। तर यदि नेपाललाई हिन्दु रास्ट्र बनाउन सकियो भने भोलि " नेपालमा त यस्तो हुन सक्यो भने भारतमा किन हुन सक्दैन ?" भनेर भन्न पाउने ठाँउ रहन्छ। तसर्थ मोदि चाहान्छन- नेपाल हिन्दु रास्ट्र होस्।
तर यहाँ समस्या के भैदियो भने नेपालका प्रमुख भनिने दलका प्रमुख नेताहरुले "नेपाललाई धर्मनिरपेक्ष रास्ट्र बनाउछौ" भन्ने कसम खाएर करोडौं युरोपियन डलर EU बाट लिइसकेका छन्। तत्कालिन भारतिय काङ्ग्रेस बाट पनि भारु खाइ सकेका छन्। त्यसैले अब हाम्रा महान नेता  ज्युहरुलाई मोदिको कुरा मान्न अफ्ट्यारो परिरहेको छ। एकातिर मोदिको कुरा मानौं भने हिजो जोबाट "यो देशलाई धर्मनिरपेक्ष बनाउछौ" भनी पैसा लिएका थिए, उनिहरुले मार्लान भन्ने डर छ। अर्को तिर मोदिको कुरा नसुनौ त त्यस्ता शक्तिशाली प्रधानमन्त्री छन्। तिनलाई 'बाईपास' गरेर जाने हिम्मत यहाँका नेतृत्व तहका  कुनै  पनि नेतामा छैन। संविधान जारी गर्ने बेलामा मोदिलाई 'बाइपास' गरेकै हुन् तर त्यस लगत्तैको उताको नमिठो प्रतिक्रियाले यहाँका नाइकेहरु फल्यत फुलुत गले। संविधान बनाउने बेला आफुलाई भारतको कट्टर बिरोधी भन्नेहरूलाई  त्यस लगत्तै  उसले कसरी झुकायो  यो कुरो जगजाहेरै छ। 

"मलाई नसोधी सम्बिधान जारी गर्ने ? पर्ख तिमीहरु देखाइ दिन्छु  म" भन्ने भारतको यस्तो तुषकै परिणाममा संबिधान सन्सोधनका बुदामा एकाएक हिन्दी भाषा र अंगीकृत नागरिकताको सवाल प्रमुख मुद्दा बनेको देखिन्छ। त्यो भन्दा अघि प्रदेश सिमाङकन मात्रै प्रमुख एजेन्डा थियो संविधान असन्तुष्टिको। जति समय घर्किदै जानेछ यस्ता बेतुकका एजेन्डा भारतले थप्दै जानेछ।

बेलैमा सचेत नभए मोदिकै तुषका कारण नेपालको हाल्सालै निर्मित यो संविधान तुहिएर नजाला भनी भन्न सकिन्न।

चीनको रणनीतिमा नेपाल:
अब लागौं चीनतिर। हालसम्मको चिनको गतिविधि नियाल्दा उसले नेपालबाट केही पनि चाहेको देखिदैन। ऊ बस्, नेपाल स्थिर र स्थायी रहिरहोस भन्ने चाहान्छ। उसको यस्तो चाहाना नेपालको भबिश्य हेरेर होइन आफ्नै सुरक्षा मामिलालाई हेरेर हो। नेपालमा शान्ति भो, नेपाल स्थिर ब्यबस्थामा चलेको मुलुक भो भने नेपाली  भुमि भएर तिब्बती गतिविधि हुन पाउदैन। सुरक्षाको मामिलामा चीन भारतसङ्ग पनि शसङ्कित नै देखिन्छ। तसर्थ नेपाल स्थिर हुँदा चीन -नेपाल बिचको सिमानाबाट चीन बिरोधि गतिविधि हुनेछैन भनेर ढुक्क हुन सक्छ। यसका लागी चिनले हालसम्म देखिने गरि कुनै हस्तक्षेप गरेको देखिदैन। तर सुरक्षा मामिलामा आफू असुरक्षित हुन थाहालेपछि ऊ पनि चुप्प लागेर मात्रै बस्ने छैन। म्यानेज्मेन्ट माइक्रो-म्यानेजमेन्टको हदसम्म जानू उसको रहर होइन, बाध्यता हुनेछ। पछिल्लो क्रममा नेपाल सम्बन्धमा उसको चासो बड्दो छ। 
                   
                   ..................

अबको निकास:
अबको निकासको लागि बर्तमान दल र यी दलका नेतृत्वबाट केही होला भनेर आश गर्नु भनेको जानीजानी धोका खान पर्खेर बस्नु सरह हो। हाल नेतृत्वमा रहेका ९५ % नेताहरु कुनै न कुनै तरीकाले हिजो भारतसङ्ग लहसिएका छन् । त्यसैगरी कोहि भने America र EU सङ्ग लहसिएका थिए/छन्। उनिहरुबाट पालित/पोशित छ्न। आज नभए नि हिजो थिए। त्यसैले भारत, America र EU लाई राम्रो सङ्ग थाहा छ - यहाका प्रत्येक नेताको कमजोर कडि के हो भन्नेकुरो । सुरुमा अलिअली गर्दै ती अन्तरास्ट्रिय शक्तिले हाम्रा नेताहरूलाई आफ्नो जालमा फसाए। एक चोटि जालमा फसाइसकेपछी त भोलि फेरि फेरि त्यही कुराको 'ब्ल्याक मेलिङ' गर्दै आफ्नो रणनीतिक साझेदार बनाउन सकिन्छ। बनाईरहन सकिन्छ। हिजो बिकिसकेको पात्र कथमकदाचित यदि बढी बाठो भएर (उनिहरुको तर्फबाट हेर्दा) आफू खुसी चल्न खोज्यो भने त्यसलाई केकसरी ठेगान लगाउने भारत र अमेरिकालाई मज्जासङ्ग थाहा छ।

आफ्नो रणनीतिको कार्यान्वयन गर्दै जाने क्रममा कुनै पात्र बिक्न तैयार भएन, हठी भएर 'रस्तेका रोडा' बन्न आइपुग्यो भने त्यो पात्रको हविगत केकस्तो हुन्छ भन्ने कुरो बीपी कोइराला, मदन भन्डारी, पुर्ब राजा महेन्द्र, बिरेन्द्र र ज्ञानेन्द्र लगायतको जिबनको अन्तिम चरण हेर्दा सहजै पत्ता लाग्छ। आफ्नो रणनीति कार्यान्वयन गर्दै जादा  'रस्तेका रोडा' बन्न आएकाहरुलाई पन्छाउन उनीहरु २०५८ सालको कान्ड गर्न/गराउन पछि हट्दैनन। 'रस्तेका रोडा' हरुलाई सकेसम्म लोभ्याउने, नलोभिए धम्क्याउने, धम्किलाई समेत नटेरे 'रस्तेका रोडा' नै साफ गर्दिने। उनिहरुले नेपालमा यही नितिको अभ्यास र सफल प्रयोग गर्दै आइरहेका छन्। 

नेपालको अहिलेको मुल समश्या भनेकै यही हो। तर यता तिर कसैले सोच्न भ्याएका छैनन्। खाली "नेताहरू किन बिदेशिको इशारामा चल्दै छन ?" भन्ने प्रश्न त तेर्स्याउछन। यहि एउटा प्रश्नका वरिपरि घुम्छन। तर यसो हुनुको चुरो कारण खोतल्न /अध्ययन/अनुसन्धान गर्न भने कोहि लाग्दैनन। चुरो कुरो बुझ्न र बुझाउन तिर नलागी "हैन, नेपालमा यस्तो के भै'रहेछ ?" भन्दै टाउको कन्याउनुको के औचित्य ?

कुनै पनि देश बन्नका लागि सर्बप्रथमत: त्यो देश आफ्नो नीति/कार्ययोजना अनुरुप चल्नुपर्छ। जब यहाँका नेताहरुलाई बिदेशिले आ-आफ्नै रणनीति अनुसार चल्न बाध्य पार्छन्/.पारिरहेका छन् त कसरी यो मुलुकले स्थायित्व र समृद्धिको बाटो समात्छ ? 

बिचरा नेता ज्युहरु पनि पैला राजनितीमा छिर्ने बेलामा पैसा आवश्यक पर्‍यो। युरो डलर, अमेरिकन डलर, भारुको नोटले उहाँहरुलाई लोभ्याइहाल्यो। अनि एक चोटि त्यो पैसा खाइसकेपछी बाध्य भएर फेरिफेरी पनि उनिहरुका अनुसार चल्नु परि'गो। नचलौ त आफ्नो जिउज्यानको खतरा हुने। 
आखिर मर्न त कसलाई पो रहर हुन्छ र ? बरु जसोजसो गर्दा बाचिने सम्भावना हुन्छ त्यसैत्यसै गर्दै जाने।

यी कुराहरूले के प्रष्ट पार्‍यो भने अब यो मुलुकलाई निकास दिने सम्भावना यदि कोहि कसैमा छ भने हालसम्म डलर र भारु नखाएका त्यो समुह सङ्ग छ। तर त्यतिले मात्रै पनि पुग्दैन। ती बिदेशिहरुको डलर र भारु नखानु भनेको उनीहरुको 'ब्ल्याक मेलिङ' को झन्झटबाट मुक्त हुनु हो।  तर मुलुक यती मात्रैले पनि बन्दैन। त्यो समूह आफ्नो ज्यान नै दिन सक्ने  हुनुपर्ने आवश्यकता छ। किनभने यो देश बिदेशीको प्रयोगशाला नै भै'सक्यो। अब अहिले आएर यो मुलुकले आफ्नै पाराले अघि बड्छु भन्दा बिदेशिहरुले आफ्नो रणनीति पूरा गर्न/गराउन हालसम्म गरेका लगानी/मेहनत/ समय सबै खेर जानेछ। तसर्थ तिनीहरु साम दाम दन्ड भेद सबै प्रयोग गरि ती नया 'चोखा समूह' लाई आउनै दिदैनन। कसै गरि ती नया समूह आइहाले पनि तिनीहरुलाई लोभ लालच देखाएर फसाउन अनेक प्रयत्न गर्नेछन्। त्यत्ती गर्दा पनि नभई त्यो नया समुहको नेतृत्वलाई नै खत्तम गरेर/ मारीदिएर आफ्नो बाटो 'क्लियर' गर्ने छन्। तसर्थ अब यो देशलाई निकास दिन नया समूह आउनु जरुरी छ तर त्यो नयाँ समूह बाबुरामको 'नयाँ शक्ति' जस्तो 'जुठो र बासी' हैन, त्यो भन्दा भिन्न  'चोखो' हुनु अत्यावश्यक छ।

हुन त कयौं वीज्ञ  बिस्लेशकहरु के भन्छन् भने- हरेक राजनीतिक दलमा भएका राम्रा-राम्राहरु एक ठाँउमा आए भने पनि यो देशको निकास गर्ने नेतृत्व समूह बन्न/बनाउन सकिन्छ। तर ब्याक्तिगत रुपमा भन्नुपर्दा यो पङ्तिकार चै यो बिचारमा त्यत्ति विश्वस्त हुन छैन। अहिले हामिले राम्रा भनेर हरेक दलमा देखिआएका ४/५ जनाहरु पनि त्यस्तै राजनितिक बयबस्था र अबस्थाबाट आएका हुनाले त्यस्ताहरुबाट त्यति धेरै आश गर्न सकिन्न। 

एक उदाहरणका नै लिऊ-
जस्तो अहिले नेपाली काङ्ग्रेसका युवा नेता गगन थापालाई आश लाग्दो नेताका रुपमा हेरिन्छ। चित्रित गरिन्छ। उनीले प्रमुख नेतृत्व पाए भने केके न गर्लान् भन्नेहरुको ठुलै जमात छ। तर पङ्तिकारको मुल्यांकनमा गगन थापाले पनि खासै कै गर्न सक्ने छैनन्। कारण के भने- हिजोका गगन थापा आजका 'गगन थापा' बन्न/हुनका लागि उनि उनको पार्टीमा नेताको गुटबन्दी, भनसुन,चाप्लुसी यी सारा कुरा झेल्दै/भिड्दै र कतिपय अवस्थामा त्यसमै चुर्लुम्म डुब्दै  यहाँसम्म आउन सकेका हुन् । उनी भलै आफू स्वयं त्यस्तामा आबद्द होलान नहोलान यो छुट्टै बहसको बिसय हो तर बास्तबिकता त के भने  चाहेर/नचाहेर उनि त्यस्तैहरुको 'सरकल' मा घेरिएर बसेकै छन्। त्यस्तैहरुको सम्पर्क सानिध्यत र दोस्ती छैन भन्न सकिन्न। यो त सत्य हो।

अब एक क्षणलाई मानौ देशमा सुशानको नीति अवलम्बन गर्न भ्रस्टाचारी, गुण्डागर्दी रोक्नु पर्ने अभियान नै चल्यो/चलाइयो रे। त्यसो हुँदा भोलि गगनले आफ्नै साथिभाई, गुरु, नातागोतालाई जेल जाक्न सक्लान् ? त्यत्रो आट उनमा होला ? 
यहाँ त मैले गुन्डागर्दि र भ्रस्टाचार लाई रोक्ने प्रयासको कुरा मात्रै गरे। यस्तै गरि हरेक क्षेत्रका क्षेत्रका बिकृती समस्याहरु हटाउन पहिला ती र त्यस्ता ब्याक्तीलाई ठिक पार्नु पर्ने हुन्छ, तब गगनले आफ्नै 'सरकल'लाई तह लगाउन सक्लान् ? अथवा गगनले तह लगाउन खोज्दैमा ती तह लाग्नेछन भन्ने कुरा चै पत्याउन अलि गाह्रो गाह्रै छ। ताजा उदाहरण नै हेरौं -रास्ट्रपतिलाई उपचारमा त्यत्रो खर्च दिनु हुँदैन भनेर गगनले बोलिरहे तर गर्न त कै सकेनन्। यस्तै उदाहरण काङ्ग्रेस नेतृ सुजातालाई उपअचार खर्च दिने/नदिनेमा पनि उनि कडै देखिन्थे तर आफू बहालवाला स्वास्थ्य मन्त्री हुदा पनि त्यो रोक्न सकेनन।

यसर्थ मैले अघि नै भनिसके कि यो मुलुकलाई निकास दिई एउटा समृद्धिको बाटोमा हिडाउन नयाँ समुह जो 'चोखो' छ/छन् , तिनीहरु नै चाहिन्छ।

- निरक्षर निरौला 
   फत्तेपुर, सप्तरी ।
niraulanirakshar@gmail.com
  
  

अंगीकृत वालाहरु नै सच्चा देशभक्त हुन्

          अंगीकृत वालाहरु नै सच्चा देशभक्त हुन्

माओबादी-काङ्ग्रेस गठबन्धनको वर्तमान सरकार प्रमुख प्रधानमन्त्री पुष्प कमल दाहालको बिशेश पहलमा संविधान संशोधन  प्रस्ताव दर्ता गर्न खोजिइदैछ । जुन प्रस्तावको एक बुदामा- "अङ्गिकृत नागरिकले देशको राष्ट्रपति, प्रधानमन्त्री, प्रधानन्यायाधीश र सुरक्षा निकायका प्रमुख पदमा चुनिन नपाए पनि प्रतिनिधि सभाका सभामुख, राष्ट्रिय सभाका अध्यक्ष, प्रदेश प्रमुख, मुख्यमन्त्री र प्रदेश सभाको सभामुखमा भने चुनिन सक्ने" ब्यबस्था गर्न लागिदै छ।
एमाले काङ्ग्रेस र माओबादी यी तिनै दल एकै ड्याङका मुला भएको हामीले देखी/भोगी आएकै हौं। तसर्थ अहिले आनाकानी गरेपनी ढिलो चाडो एमालेले पनि उक्त प्रस्तामा सहमति नजनाई धरै छैन।

यसै सन्दर्भमा सरकार सङ्ग  मेरो अनुरोध छ,
सरकार........!
माथी उल्लेखित पाँच पदमा मात्रै किन ? यो देशका प्रमुख ती नौ ओटै पदमा अंङ्गिकृत नागरिकता धारीहरुले बस्न पाउनुपर्छ। अझ मेरो त विशेष माग यो छ कि ती नौ पदमा बस्न  "अंङ्गिकृतवालाहरुले मात्रै" पाउनु पर्छ। 
वास्तवमा गहिरिएर सोच्दा अंगीकृतवालाहरु बंशजवालाहरु भन्दा ज्यादा इमान्दार बफादार देखिन्छन् /हुन्छन्। यदि त्यसो नहुँदो हो त आफ्नो मुलुक छोडी ती अंगीकृतवालाहरु यहाँ किन आइरहन्थे ? उतै बसि हाल्थे नि ! यो देशका बंशजवालाहरु धमाधम युरोप अमेरिकातिर गैरहेका बेला त्यसको ठिक उल्टो अंगीकृतवालाहरु चै उनिहरुको आफ्नो मुलुक छोडि यहाँ आइरहेका छन्। आखिर किन ? उत्तर स्पष्ट छ- किनकि अंगीकृतवाकाहरुलाई यो देशको माया छ/हुन्छ। कमसेकम बंशजवालाहरुभन्दा ज्यादा।

तसर्थ सरकार ! अंगीकृत वालाहरुले कुनै पनि रोकटोक बिनै यो देशका ती नौ ओटै प्रमुख पदमा रहन/बस्न/मोज गर्न पाउने गरि चाडोभन्दा चाडो यो संविधान संशोधन गरियोस्।