बहु चर्चीत उपन्यास 'खेलौना'का लेखक राजेन्द्र थापालाई मैले गरेको 25 प्रश्नको जवाफ:
1. भुमिका मा छलफल र द्वन्द अब सुरु हून्छ भन्नु भा छ सुरु भो त ?
-भयो नि त भएन र यसको अर्थ के बुझ्नुस भने संसारमा साहित्य भनेको तत्कालीन तस्बीर हो तर हाम्रोमा चै हिजोको कुरालाई आजमा ल्याएर प्रस्तुत गर्ने चलन छैन तर बाहिर भने तेस्तो चलन सुरु भाको छ । हामी काँ के भै दियो भने 30 40 बर्ष साहित्यका कै गुरूबाहरूले केही प्याटनलाई मात्रै पकडिए । आजको पुस्ता परिबर्तनशिल भै सक्यो । मैले त तीनै पुस्ता देख्न पाएँ मभन्दा अगाडिका देबकोटाका पुस्ता पनि पढेँ मेरा पुस्ता पनि पढियो तपैका पूस्ता पनि पढिदै छ । पैले सय बर्षमा हुने परिबर्तन ऐले दस बर्षमा भैराछन् । आज भन्दा 30 बर्ष अगिका मेरा गित आज पनी उत्तिकै पपुलर छन ।किनकि साहित्य भनेको आजका पूस्ताको तस्बिर हो जो म प्रस्तुत गर्छु ।मेरो हिजोको बौद्धीकताले ।अर्थात मैले जुन रचना स्रिष्टीको शैली ल्याएँ बिषय त ठुलो कुरो हैन । मैले उठाएका कुरा नौलो लागे पनि तपैका पूस्ताका आम पुस्ताले उठाईरहेकै कुरा हुन ।
2.खेलौना उपन्यासमा तपैले नयाँ बिषय उठाउनु भएको छ नि हैन ?
-यौन शोषण यौन मनो बिज्ञान कुनै पनि मानब सभ्यतामा नँया हैन पैले देखी नै थियो ।
3.तै पनि तपैले लेखेजस्तो गरी त कसैले लेखेकै थिएन हैन ?
-टेक्नीक चै मेरो नया हो मैले मेरो खेलौनामा यौटा थीम दिन खोजेको छु की पुरूषको दिमागमा महिलाको यौन छ हुन्छ ।फ्रययडले भनेजस्तो पुरुषको दिमागमा महिलाको योनी हुन्छ मेरो थीम त्यहि हो ।त्यो थिम प्रमाणित गर्न पात्र जन्माएको छु ति पात्र कुनै पनी बेकार छैनन ।त्याहाँ का एघार पात्रले के देखाएका छन भने महिलालाई खाली यौन र मोजमस्ती कै रुपमा मात्र सोचेका छन ।ति एघार पुरुषबाट मेरो थीम पुरूषको दिमागमा महिलाको यौनी हुन्छ भनि प्रमाणित गर्छन ।जस्तो कि स्मिताकी दिदी जसले कुखुराको भाले ले झम्ट्यो भन्दा नानी भोली पर्सी तँलाई पनी भालेले यसरि नै झम्टीन्छ भन्छे । यौटी मोडल एक छिन मात्रै आउछे तै पनी अर्थ राख्छे ति सबैले के भनिरहेका छन भने पुरुषले हामीलाई SEX का रूपमा मात्र लियो भन्ने कुरा था हुन्छ यसरी किताबका अठार पात्रले पुरूषको मनोबिज्ञान भनिरहेका छन् ।
4.ओभर कोट लाएर स्वीमीङ् पुलमा उतारिन भन्नु भा छ तर कतिले त स्वीमीङ कस्टम समेत नलगाएको आरोप लगाऊछन् यो किताबलाई के भन्नुहुन्छ ?
-निश्चीत रूपमा तपै ट्वाइलेटको कुरा गर्नु हुन्छ भने त्याहाँ दिसाको कुरा गर्नै पर्छ ।ट्वाइलेटमा भर्ररर आवाज आऊछ खाना खाने ठाऊमा त्यो आवाज सुहाउदैन ।जब टवाईलेटको कुरा आउछ तब त्याहाँ कमोडको कुरा गर्नैपर्ने हुन्छ ।दिसा पिसाबका कुरै आउछन नै ।जब मैले पुरूषको यौन मनोबिज्ञानको कुरा प्रमाणीत गर्न खोज्दैछु भने ति कुरा जायज नै हुन ।मेरो सबै कथा इन्द्रमा घुमेको छ स्मितामा हैन । खासमा नेपाली साहित्यमा थिम चाहिन्छ ।अबको पुस्ताले थिमको आबश्यकत्ता महसुस गरोस भन्ने लक्ष हो ।
5.भुमिकामा उदेश्यभन्दा यात्राको महत्व हुन्छ भन्नु भाको छ यसलाई अलि प्रस्ट पार्नु हुन्छ की ?
-कुनै पनि यात्राको अन्तीम बिन्दु हुन्छ हाम्रो ambition को पनि अन्तिम बिन्दुहुन्छ ।बिन्दु टुक्रा टुक्रा पनि लिएको हुन्छ तर पनि यौटा direction लिएकै हुन्छ ।काठमाडुबाट धनगढी पुग्नु लक्ष्य हो अर्थात थीम । अनि धनगडी सम्मजादा बाटामा देखिएको चै यात्रा । सबैले यात्रामा एउटै कुरो देखे पनि अलग अलग द्रीष्टीकोणले हेर्छन । साहित्यमा थीम मात्र दिईयो भने त्यो साहित्य भएन । त्यो थिम प्रमाणित गर्न मैले अनेक पात्र जन्माएँ हुर्काएँ संघर्ष गराए तै नै यात्रा हो तै नै हो उपन्यास लेख्नुको मजा । ।बाल्मीकीले काम क्रोध लोभ मोहलाई प्रमाणित गर्न रामायण लेखे भने त्यही कुरा प्रमाणीत गर्न ब्यासले महा भारत लेखे खोजे । कुरा तै हो तर तरीका फरक छ हेर्ने ।तसर्थ मेरो उपन्यासमा थिम यौटा छ , लक्ष यौटा छ तेस्लाई प्रमाणित गर्न बीचमा तर्क दिदै गएँ ।
6.जगदिश घिमिरे सरले यसलाई Documentry novel भन्नु भएछ नि हैन ?
-यस्तो लेखन America तिर सुरु भएको हो ।उपन्यासमा आजको भै रहेको कुरा आउछ भने त्यसलाई Documentry novel भन्छन् ।समाजको फोटो खिचिन्छ र जस्ताको तस्तै देखाइन्छ आफ्नो कला थपेर । ऐले Last monarchy देखाईदै छ नि ? हामीले तेस्लाई आख्यानका रूपमा हेर्छौँ । जब बास्तविकतालाई कल्पनामा जोडिन्छ तब Documentry novel बन्छ ।यो अमेरिकि culture हो ।
अब आउने उपन्यास द्रौपदी मा पनि भैरहेकै कुरालाई जोड्दै गएको छु ।यथार्थलाई काल्पनीकीकरण गर्छु म चैं ।बलात्कार , बाउले छोरीलाई गरेको ,यस्तै यस्तै । त्यो किन भयो त भन्ने कारण , तेस्को समाधान कसरी गर्ने भन्ने कुरा छन्
7.यसले मदन पुरस्कार पाउला भन्ने कुरामा कत्तिको आश छ ?
-मलाई था छैन । मदन पुरस्कारमा बुझाएको छ कि छैन मेरो चासो पनि छैन । यौटा मदन पुरस्कार त पाईसक्यो तपैलाइ था छैन ?
8.कैले अनि कुनले ?
-आज नेपालभरी नपढ्ने मान्छेका बीचमा पनि यो किताबको चर्चाको बिषय बनेको छ । अरू कतिका किताबहरू को बिज्ञापन हुन्छ एकै महिनामा यति तेति बिक्री भो भन्छन् तर पछी सेलाएर जान्छन् ।सेतो धरती 200/300 बिक्यो मदन पुरस्कार पाएपछिमात्र धेरैले पढे । कुनै पत्रिकामा यसलाई निषेध नै गरियो ।तर आज छ मैना भो आमजनताले झनझन पढ्दै छन् ।चर्चा बढ्दै छ ।
9.तपाइलाइ स्मिता पात्रजस्ता पाठकको प्रतिक्रिया आउछ कि आउदैन ?
-म काहाँ direct प्रतिक्रिया आउछन् ।हिजै पनि आयो आजै दुईटा आए ।प्रतिक्रिया बढ्दै छन्
10.प्रतिक्रिया कस्ता हुन्छन् सकारात्मक की नकारात्मक ?
-सकारात्मक नै आउछ । नकारात्मक भए कीन पढ्छ मान्छेले ?पर्बतमा एउटै किताब 100 जनाले पढे भन्ने खबर आएको छ ।
11.बढी अश्लील भयो भनेर आउछ की आउदैन ?
-अश्लीलता भए आफै कोठामा नाङ्गो देखाए भै गो नि ।महिलाले पढदा त्याहाँ कतै स्मिता देखेनन् त्याहा आफुलाइ देखे ।आफु देख्नुको मतलब उनीहरूलाई पुरुषले यौनीकताका रूपमा हेरेको ,बाल्यकालदेखि ऐलेसम्मको पुरूषको हेराई , सडकामा हिड्दा छातिमा हेरेको यी सब आफैलाई भएको देखे । उनि हरू त यो पुरूषले लेखेकै हैन भन्छन् ।
आजसम्म महिलालाई sex ,स्तनका रुपमा देखाईयो ।यहाँ पुरूषको मनोब्रीतिले महिलाको मनोबिज्ञानमा कसरी प्रभाब परेको छ भन्ने कुरो छ । अशलीलता छैन ।
12.तपाइका उपन्यास र तसलीमा नसरीनका उपन्यासमा पाठकले के फरक पाऊछ ?-
-त्याहाँ ( तसलिमाकोमा ) चैँ महिलामाथीको बिभेद देखायो , त्याहाँ जातिबादको कुरो आयो महिला मात्रै हैन जातिबादको कुरो छ ।धार्मिक बिभेद देखायो भने मेरोमा (खेलौनामा) जगदिश शमशेरले भन्नुभाछ की-
यसमा यौनिकताका बिबिध पक्ष यसरी केलाईएको छ की भनी उहाँले पुराना श्लोक हालेर प्रमाणित गर्नु भएको छ ।उहाँले पनि पुरुष भएका कारण यौन नै देख्नु भो तर यौनको कुरा त आजभन्दा 5000 हजार बर्ष पैले पनि त हुदै आएकै हो ।चौथो संस्करण हेर्नु भयो भने अझ यी कुरा थाहा पाउनुहुन्छ ।
13.मेरा कतिपय साथि माझ छलफल हुँदा पढ्ने साथीले पनि खेलौना त झुर छ नपढ भन्ने सल्लाह दिएको मैले देखेको छु ।यसमा के भन्नुहुन्छ नि ?
-आफ्नो आफ्नो द्रीष्टीकोण हो । चण्डी पाठ पढेकाले के ठान्छ भने पुरूषले गरेको महिलामाथिको अत्याचार अन्यायका बारेमा बोल्नुहुन्न ।
यसभित्र
कै छ नत्र किन आज छ मैना सम्म पनि चर्चाको बिषय बनिरहेछ त ?यसभित्र कै छ खोजे पाईन्छ । नखोज्नेका लागि छ्या भयो ।यसमा कतै अश्लीलता छैन । किनकी स्मिताले 5 वटा घटना भनेकी छे ।पैलो ओरल sex ,अर्कोमा चार लाईनको कुरा छ कोठामा लग्यो ड्यामडुम पारयो सकियो ।यदि यौन कथा बनाउनु थियो भने प्रतेक प्रङ्गमा लामा लामा उत्तेजनात्त्मक कुरा लेख्न सकिन्थ्यो । जैले पनि यौन कथा पुरूषबाट भनिन्छ यहाँ त स्मिताले SEX को कुरा गरेकी छ ।महिलामाथिको शोषण पुरूषले गरिराछ । अनि यौनको enjoyment चैँ स्मिताले भनिरहेकी छे ।यो धेरै scientifically बिचार गरेर लेखेको किताब हो ।जस्ले जति बुझ्ने हो उति बुझ्छ ।सुर्यको घाम सबै ठाउमा पाईन्छ कसैले अहो ! जाडो भो घाम तापौँ भन्छन् त कोहि गर्मि भो भन्दै घरभित्र छिर्छन् ।कोई भने धान सुकाउछन् ।लुगा सुकाऊछन् ।अर्थात त्यही घाम ब्याक्तीले आफु अनुकुल ग्रहण गर्छ । जसलाई यो कुरा अश्लील लाग्यो ऊ नै अश्लील हो ।
14. अश्लील भनेको के ?
-पैलो कुरा उपन्यास को सँग बसेर पढिन्छ ? एक्लै हैन त ? तपाई एक्लै भएका बेला गरिएको हस्तमैथुन अश्लील हुदैन । तपैले आफ्नो प्रेमाका बिच कोठामा गर्नुभ एको कुरा अश्लील हुदैन ।तर तेस्रो ब्याक्तीको उपस्थीती भए अश्लील हुन्छ ।
उपन्यास तपैलेमात्र पढ्नु हुन्छ । त्याहाँ तपैलाई मनलागे पढ्नुहुन्छ नत्र अँ हँ पढ्नुहुन्न ।उपन्यासको सेन्सर आफै गर्छ । यत्रो जनसङ्ख्या छ सबैले पढुन् भनेर पनि त लेखेको हैन नि !
15. नारीले पुरूषलाई द्रौपदि झै कज्याउन सक्छन् भन्नु भाको छ अर्थ अलि स्पष्ट पार्नुहुन्छ की ?
-यो कुरो स्मिताले भन्छे क्यार ! के भन्न खोजेको छ भने नारीको अङ्ग राम्रो पुरूषको नराम्रो । तर पनि पुरूषको पनि नभइ हुदैन है ।
लेखकले समाजमा जे छ तै पस्कीने हो । समाजमा गुहु भए गुहु नै तै पस्कीने हो । नारीको अस्तित्व आखिर पुरूष नभइ कै छैन ।मैले एकाइस बाइस बर्षको तपैको पुस्ताको CYBER पुस्ताको कुरा हालेको छु जुन तपैको साथीले अश्लील भनिदियो ।
16.त्यो त खेलौना नपढ्नेले भनेका हुन नी ?
-हो सवा 3 करोडमा सबैले कहाँ राम्रो भन्छन् त !
ऐलेसम्म यौटाले NEGETIVELY पाराले फोन गरयो । के भन्यो भने-"तपैले आफ्नो समय बर्बाद गर्नु भो"
मैले भने-" भाइ तपैसँग अब के कुरा गर्नु , तपै पुरै किताब पढ्नुस अनि फोन गर्नुस "
बेलुका यौटा sms आयो लेखेको थियो -I give you 99%
भोली फेरी फोन आयो -
सर तपैको यो किताब नपढेको भए खत्तम हुने रैछु ।
15/20 page पढेर कमेँट गरेको रैछ ।उस्ले बुझेन किनकी सुरू सरूका कुरा स्मिताका माध्यम गरेर म 60 बर्षको बुढोले भनेको हुँ ।
अर्को MAIL आको थियो गणेश चौधरीको
-"यो पढेपछी लाग्यो अरू सेतो धरती , पल्पसा क्याफै कै हैन ।
17. अवश्य त्यो त मैले पनि महसुस गरेको कुरो हो !
-पल्पसा , सेतो धरतीमा त साधारण कुरा छ यहाँ त जीबनको यति गहन दर्शन छ ।
18.अनि उपन्यासो भाषाको कुरा नि ?
-जहाँसम्म भाषाको कुरो छ ,हाम्रो चण्डी पाठे(जात हैन) ले , घोकन्ते बिद्यामा जे सुन्यो तै गरिन्छल तर आफै फरम्याट बनाऊनुपर्छ साहित्यमा ।
जगदिश समशेरले भन्नु भाछ - राजेन्द्र थापाले आफै साँचो बनाउछ त्यसभित्र निमार्ण गर्छ
19. तपैको आउदो दौपदी उपन्यास कैले आऊछ ?
-मैले असि दिनमा लेखे अनि 60 दिन आफैले editing गरे । प्रेसमा आजै बुझाएर आएको छु
20.पाठकले कैले पढ्न पाऊछ ?
-प्रेसले 15 दिनमा निकाल्ने लक्ष गरेको छ ।
21.द्रौपदी कस्तो खालको उपन्यास हो?-
द्रौपदी पुरा मनोबैज्ञानीक उपन्यास हो । जति पनि घरेलु हिँसा छ (छ बर्षको बच्चाको बाबुले बलात्कार ,महिलामाथिको हिँसा आदि आदि) किन हुन्छन ? के कारणले ? समाधान के छ त ? त्यसकालागि घरघरमा बच्चालाई कसरी सुरक्षित राख्ने ? भन्ने कुरा छन्
यसकालागी मैले धेरै मेहनत गरेको छु ,डाक्टरहरूसँग सल्लाह लिएको छु । नेपाली उपन्यासमा यति धेरै मेहनत सायदै भएको छैन ।
कुनै पुस्तकलाई थुकिन्छ भने थुक्नको पनि कारण चाहिन्छ ।
22.लेखकलाई केले लेखक बनाउछ ?
-म त जन्मीदैको लेखक हुँ ।आठ बर्षमै लेख्न थालेको हुँ ।
23.भनेपछी जन्मजातै गुण चाईन्छ लेखक बन्न ?
-अवश्य ,अब ऐले प्रचार प्रसारले गर्दा पनि लेखक बन्न थालेका छन् ।ऐले त सबै लेखक बनेका छन् ।
24.असल पाठक या असल लेखक को महत्वपुर्ण छ साहित्यमा ?
-पाठक असल खराब भन्ने हुदैहुदैन । पाठक पाठक मात्र हुन्छ ।लेखक पनि असल खराब हुदैहुदैन । लेखकले लेखेको कुरा जब पाठकले जब रुचाउँछ तब लेखकको अस्तीत्व रहन्छ ।जब पाठकले रुचाउदैन तब अखबारले छापेर कै हुदैन , किताब निस्केर कै हुदैन ।
25. अब आउने नयाँ लेखकलाई के चैँ गरेर आऊ भन्नु हुन्छ ?
-त्यो त तपै आफैले जन्मजात लेखक हो वा हैन पत्ता लगाउनुस् ।साथी भाईले भनेका भरमा हुदैन । आफुलेलेखेको साच्ची कै तिनीहरूले रूचाएका हुन या गफ दे का त्यो पत्ता लगाउनुस ।
अब आउनेले हिन्दि साहित्य पढेकै हुनुपर्छ । साथै अमेरिकन साहित्य पनि ।
